VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn, PGS.TS Đặng Anh Đào, giảng viên khoa ngữ văn của Đại học Sư phạm Hà Nội, là con gái thứ tư của GS Đặng Thai Mai và là vợ của trung tướng Phạm Hồng Sơn. Chú Bé Bán Báo dưới đây là truyện ngắn rất ngắn của nhà văn.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Ma Văn Kháng là một tác giả nổi bật của văn học đương đại Việt Nam. Ông có quê gốc làng Kim Liên Hà Nội nhưng lại thành danh với các tác phẩm về vùng đất Tây Bắc. Nhà văn Ma Văn Kháng được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật năm 2001; Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật năm 2012.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Con chuột mù được Nhà xuất bản Cộng Lực (Hà Nội) in lần đầu năm 1942, thuộc tủ sách Hoa Mai. Đây là một tủ sách do Cộng Lực chủ trương nhằm phục vụ lứa tuổi học trò, một đối tượng độc giả có rất ít sách để đọc thời bấy giờ. Năm 1989, sau nhiều lần chần chừ, nhà văn Bùi Hiển đã đồng ý để Nhà xuất bản Kim Đồng tái bản Con chuột mù. Theo lời ông, nguyên nhân là do lúc bấy giờ đang rộ lên ca nhạc tiền chiến, tiểu thuyết tiền chiến, nên ông ngại góp phần vào sự chệch choạc đó. Năm 2000, nhà văn Bùi Hiển có tên trong đề cử Giải thưởng Hồ Chí Minh lần II nhưng ông xin rút tên. Trả lời phỏng vấn của Báo Tiền Phong, nhà văn khi đó đã 81 tuổi, khiêm tốn nói: “Trong bữa tiệc văn chương, tôi ngồi chiếu hai, chiếu ba thì hợp hơn”. Năm 2001, nhà văn Bùi Hiển được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật với các tác phẩm Bạn bè một thuở (hồi kí) ; Ánh mắt, Ngơ ngẩn mùa xuân (tập truyện ngắn); Tuyển tập Bùi Hiển. Năm 2023, nhà văn Bùi Hiển được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh lần VI về Văn học - Nghệ thuật cho các tác phẩm: Trong gió cát, Hoa và thép, Tâm tưởng.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Nguyễn Khoa Đăng là tác giả của bài thơ nổi tiếng Mùa lúa chín. Ông từng dạy học và sáng tác văn nghệ tại quê nhà Thái Bình cho tới năm 1977, sau đó chuyển vào công tác tại Hội văn nghệ Kiên Giang. Tại vùng đất Nam bộ, ngoài sáng tác, nhà văn Nguyễn Khoa Đăng bất ngờ có nghề mới là nghề "thầy cãi" trong Đoàn bào chữa viên của tỉnh Kiên Giang suốt 3 năm tới lúc gần nghỉ hưu, với hơn hai trăm vụ tranh biện cho các thân chủ là bà con nghèo thân cô thế cô. Năm 1993, ông nghỉ hưu rồi trở lên định cư tại thành phố Hồ Chí Minh. Tại đây, ông viết hai cuốn tiểu thuyết về cải cách ruộng đất được nhiều người biết đến là Nước mắt một thời (2009) và Hoàng hôn lạnh (2011).

Chân Dung Kẻ Sĩ: Một lần tới Thủ đô có thể coi là một lời tuyên ngôn của nhà văn Trần Đăng, viết hồi tháng Một năm 1946. Nhà văn chào tạm biệt Hà Nội xưa cũ, một Hà Nội mà: "Thủ đô Việt Nam được tô điểm bằng bao nhiêu màu sắc quốc tế. Đời sống Việt Nam cũng phản chiếu được ngay cái ánh sáng phù hoa ấy. Phòng trà ở góc phố Hàng Bạc, một ánh sáng đều nhạt, dịu dàng. Những thanh niên tuấn tú ngồi bên những màu thêu hoa. Những tiếng đàn rền rĩ ở những cung trầm. Xa chút nữa, cánh cửa của một tiệm nhảy hé mở để một võ quan ngoại quốc cao lớn lách cặp thướt tha cũng như chợt thoát bay ra ngoài tiếng đàn lả lướt."

Chân Dung Kẻ Sĩ: Tầm thường thì đã sao ? Cái tầm thường vốn nó không phải là một cái tội để người ta khinh, người ta ghét. Có điều đã tầm thường lại còn thích nổi danh, thích đánh đu với những người nổi danh, thích học đòi cách sống đài các, quái dị của những kẻ nổi danh, muốn đứng lẫn với họ để tự coi là một phần tử trong đám họ. Sống với nhau được mười năm thì anh bỏ đoàn lên một tỉnh mạn ngược làm cán bộ sáng tác kịch của Hội Văn nghệ trên đó. Vì anh được nghe ai đó trong giới sân khấu nói rằng anh có khả năng sáng tác hơn khả năng biểu diễn.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nguyễn Thị Thụy Vũ là nữ nhà văn người Vĩnh Long, cùng với bốn nữ nhà văn khác được xem là năm nữ  tác giả viết văn hay nhất Miền Nam trước năm 1975. Sau năm 1975, bà ở Lộc Ninh nuôi các con, trong đó có người con gái út bị liệt não từ khi hai tuổi. Để có tiền nuôi con, nhà văn tất tả ngược xuôi, buôn bán vặt, làm lơ xe đò, làm rẫy, chăn dê, trồng cà phê… do không thể viết văn do các tác phẩm của bà bị quy là đồi trụy. Chân Dung Kẻ Sĩ trân trọng giới thiệu lại tác phẩm "Đàn kiến lửa" của nhà văn Nguyễn Thị Thụy Vũ dưới đây:

Chân Dung Kẻ Sĩ: Cô Tề Làng Tôi là truyện ngắn rất khác biệt của nhà văn Đức Ban viết về hậu chiến. Nhà văn người Hà Tĩnh viết không nhiều, không chói chang nhưng bền bỉ. Năm 2017, ông nhận được Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật với các tác phẩm Trăng vỡ (tiểu thuyết) và Đêm thức (tập truyện ngắn). - Sao cô không lên Uỷ ban hành chính xã trình báo giấy tờ? Cô bất giác thở dài, rồi nói: - Tôi có giấy tờ nào đâu. Chủ tịch xã nói: - Cô Tề ạ, chúng tôi biết cô từng là anh hùng. Cũng biết cô làm lãnh đạo trên thành phố. Nhưng đây là làng. Đây có Đảng, có chính quyền. - Nom tôi có vẻ chống Đảng lắm à? - Không. Tôi không có ý nói thế... Nhưng mà... - Anh ta đưa bàn tay khua khua trước mặt, rồi độp hỏi - Có phải cô bị kỷ luật không? Cô Tề ngửa cổ ra cười. Tiếng cười của cô nghe lanh lảnh khiến chủ tịch xã phải ngoảnh nhìn ra ngoài trời, lúc này đã vàng rượi trăng. Cuối cùng cô nói: - Anh lên thành phố mà hỏi. Chủ tịch xã đứng dậy, lầm rầm câu gì đó rồi bước ra cửa.