VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Chỉ một Tống Biệt Hành Thâm Tâm đã trở thành một tên tuổi lẫy lừng trong văn học sử Việt Nam. Ai cũng tưởng, ông chỉ có thế, mỗi một bài Tống Biệt Hành. 
Nhưng không, Thâm Tâm còn viết văn và viết rất nhiều, in khắp các tờ báo lớn thời trước 1945 như; Tiểu thuyết thứ bảy, Ngày nay, Tiểu thuyết thứ năm, Truyền bá quốc ngữ...
Cuộc đời ngắn ngủi, cuộc văn chương của Thâm Tâm thậm chí còn ngắn hơn, nhưng chỉ trong khoảng từ năm 1941 đến 1944, ông đã kịp để lại một gia tài văn chương khá đồ sộ. Từ khoảng 38 truyện ngắn tìm được trong nhiều năm, nhà nghiên cứu Văn Giá và Nguyễn Thanh Hương đã lần đầu tiên cùng Nhà xuất bản Văn hóa tiến hành xuất bản tuyển tập Thâm Tâm Truyện Ngắn, và từ đây, độc giả biết rằng có một Thâm Tâm nhà văn từng viết tưng bừng trên văn đàn trước năm 1945.
Đến nay, các nhà nghiên cứu đã tìm thêm được rất nhiều các tác phẩm của Thâm Tâm, từ đó đã có thêm nhiều tác phẩm của ông được xuất bản; "Truyện ngắn Thâm Tâm", 4 truyện cổ tích và Tập truyện ngắn chọn lọc "Tháng ba sấm đọng" (NXB Văn học); "Thâm Tâm truyện vừa" (NXB Quân đội Nhân dân); Tuyển truyện ngắn "Gió thu hoa cúc gầy rồi", 2 tiểu thuyết "Thuốc mê" và "Nỗi ân hận dài" (NXB Lao động); Bộ truyện thiếu nhi: "Hai cây hoa nhài" (tập truyện cổ tích), "Thuồng luồng ở nước" (tập truyện dã sử) và "Con rùa đội vẹt" (tập truyện đồng thoại) (NXB Kim Đồng).

Mẹ kiếp, thời này đứa nào cùn đứa ấy thắng. Tao trốn! Và trong những bước đi như say, hắn mơ thấy đất thánh Hồng Kông!

Chân Dung Kẻ Sĩ: Tôi không dám nghĩ tới nữa, tôi cũng không dám nhìn nàng nữa. Nàng thì vấn tóc, vừa chạy lại gần, đứng khít bên tôi, nàng toan cầm lấy tay tôi, như xưa; và sung sướng kêu lên: "Anh Lê! Trời ơi! Anh Lê của em!" Nhưng bỗng nàng ngừng nói, và đứng ra xa. Có lẽ nàng nhận ra rằng nàng đã lớn là một cô thiếu nữ đến thì.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Làm Lẽ là tác phẩm của nhà văn Mạnh Phú Tư thắng Giải nhất Tự lực văn đoàn năm 1939. Giữa những nhà văn hiện thực xuất sắc khác trước năm 1945, Mạnh Phú Tư tạo ra một thế giới riêng với các tác phẩm cất lên tiếng nói phê phán mạnh mẽ các lề thói cũ, ông dùng cây cọ văn chương, đưa những nét vẽ, rồi ở đấy, trong thế giới của ông, để lại những nhân vật, những cảnh đời đẫm máu và nước mắt.

- "Ðường về" sắp được dịch ra tiếng Anh đấy nhé! Bản quyền (4) tác giả ba nghìn đồng. Hộ trợn mắt lên. Người hắn bổi hổi. Một lúc lâu hắn mới hỏi được Trung: - Có đích không? - Ðích xác rồi. Chính Quyền đưa cái thư điều đình cho chúng tôi xem. Hộ có vẻ hoài nghi: - Không mà lại!... Tôi biết lắm... Nhưng lại đằng này đã, về làm gì vội? Chúng mình làm cốc bia...

Đêm hôm ấy, ngồi bên người yêu nằm ngủ thiếp trong giường chàng cảm thấy hết cả cái vô lý của việc chàng làm, của cái cử chỉ, cái hành vi điên cuồng khốn nạn. Buồn rầu, chán nản, chàng ra cửa đứng ngắm trăng: trăng đã khuyết buông xuống cảnh vật một làn ánh sáng lạnh lẽo không linh hồn. Những ngọn cau như hàng phất trần lơ láo ngớ ngẩn đứng im chờ gió. Chung quanh, những nóc nhà lợp cói, lợp rạ, màu sạm, co ro, chen chúc, đứng sát nhau bên những mẩu tường đất cắm mảnh nồi vỡ, hay cành xương rồng bên những ao bèo, ao rau muống bẩn thỉu. Và chàng tự nhủ: "Trời ơi, cảnh này mà mình cho là đẹp được, thì mình thực trẻ con!".

Mơ, năm nay vừa mười tám tuổi, mười năm trước, nàng theo cha mẹ hát xẩm ở bến phà Tân Đệ. Một hôm đó, bác Hai ngắm nghía thấy con bé hát hay, lại có giọng trong trẻo, nhẹ nhàng, liền bỏ tiền ra mua đem về nuôi, dậy nghề xướng ca.

Chiếc quan tài như con thuyền không chủ, bập bềnh, lách theo lũy tre. Lúc nó dừng lại. Lúc nó nhích đi. Lúc nó giúi nghiêng, lại bạt vào bụi. Rồi sau hết, nó tới một chỗ có khe rộng. Tự nhiên, nó lao một cái,