VĂN CHƯƠNG

Tôi không gõ cửa, luồn tay qua lỗ nhỏ hất then như bao lần tôi đã từng mở. Người yêu của tôi không ở một mình. Tôi cắn môi. Trong quả thị vẫn chỉ là hột thị. Chàng hoạ sĩ của tôi đang gục đầu vào lòng cô người mẫu có nhiều nét tròn. Anh ngẩng khuôn mặt bết nước mưa hay nước mắt ngơ ngác nhìn tôi. Tôi bước xuống cầu thang từng bước một. Trời vẩn gió sũng đầy hạt nước. Hình như ngày cưới của ai cũng có mưa.

Ngoài cửa sổ, tiếng ve mùa hè lẫn đi trong tiếng gió lao xao. Tiếng những cử tọa trong tòa lúc có lúc không. - Sau tất cả những tội danh... Tòa tuyên án: Bồi thường thiệt hại cho gia đình 60 triệu đồng. Tịch thu toàn bộ tài sản hiện có gồm... Tử hình vì tội cố ý giết người.

Hoàng vẫn có thú đếm lửa trên sông. Bao nhiêu đốm lửa là bấy nhiêu chiếc thuyền. Thêm một đốm lửa là thêm một gia đình nhập cư vạn chài. Tuần trước, Hoàng phát hiện có cặp vợ chồng trẻ vừa xuống thuyền. Ðốm lửa mới xuất hiện cháy to nhất, thường về muộn nhất đậu sâu trong bến. Hoàng quả quyết: "Cô vợ không phải dân vạn chài nhà nòi, da trắng, chân tay thon, mặt hoa da phấn trông như con gái thị thành. Chắc là bỏ nhà đi theo chàng Trương Chi đây”.

Hôm anh ra trường, thay vì sa vào buổi tiệc nhậu với bạn bè cho đến khuya tại một nhà hàng 3, 4 sao gì đó có khung cửa kính nhìn xuống bến Bạch Đằng nhấp nháy ánh đèn, anh dặn tôi trước: "Ăn mặc đẹp vào, đúng 6 giờ anh tới đón". Sáu giờ anh đã dừng xe bóp còi kêu tin tin trước nhà. Rồi hai đứa ra ngay quảng trường nhà thờ Đức Bà ngồi ăn bò bía, uống nước mía. Sau đó thì anh chở tôi vòng đến hồ Con Rùa.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Hoàng Ngọc Phách (1896-1973) là tác giả của cuốn tiểu thuyết Tố Tâm viết và đăng báo năm 1922, xuất bản thành sách năm 1925, được đánh giá “quả đã chinh phục trái tim người đọc từ Bắc chí Nam” (Thiếu Sơn, 1932). Tính tới năm 1990, Tố Tâm đã được tái bản 24 lần, và từng được dịch ra tiếng Pháp.

Truyện thầy Lazarô Phiền của Nguyễn Trọng Quản xuất bản năm 1887 có thể được xem là tác phẩm văn chương bằng chữ Quốc Ngữ đầu tiên của Việt Nam hiện đại. Nguyễn Trọng Quản sinh năm 1865, là học trò và cũng là con rể của học giả Trương Vĩnh Ký. Ông từng đi du học ở nước ngoài nên đã chịu ảnh hưởng và sau đó đã thực hành một lối viết truyện hoàn toàn khác so với văn chương thời bấy giờ, vốn chỉ sử dụng văn biền ngẫu, văn vần có đối. Ông nói: “Xưa dân ta chẳng thiếu chi thơ, văn, phú, truyện nói về những đấng anh hùng hào kiệt, những tay tài cao trí cả rồi đó; mà những đấng ấy thuộc về đời xưa chớ đời nay chẳng còn nữa. Bởi đó tôi mới dám bày đặt một truyện đời nay là sự thường có trước mặt ta luôn, như vậy thì sẽ có nhiều người sẽ lấy lòng vui ra mà đọc”(2). Nhiều ý kiến cho rằng, Truyện thầy Lazarô Phiền không được độc giả đón nhận là do ngay từ cái tên truyện đã khiến người ta lầm tưởng đó là truyện dành riêng cho bên đạo. Nhưng lý do khiến tác phẩm của Nguyễn Trọng Quản không được chú ý tới có lẽ là do nó đã đi trước thời đại một quãng xa. Ngay cả tại Trung Quốc, tới năm 1919 mới có phong trào loại bỏ văn biền ngẫu, còn tại Việt Nam, các tác phẩm như Tố Tâm, Nho Phong… viết sau Truyện thầy Lazarô Phiền ba bốn mươi năm vẫn sử dụng rất nhiều các câu văn biền ngẫu.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Nguyễn Chánh Sắt (1869–1947) là một trong những nhà văn đầu tiên của Sài Gòn Lục Tỉnh và là tác giả có công lớn trong việc đưa tiểu thuyết Nam Bộ ra khỏi thời kỳ phôi thai. Nguyễn Chánh Sắt bắt đầu viết từ năm 1890 khi ông lên Sài Gòn và cộng tác với tờ Nông cổ mín đàm và sau đó là chủ bút tờ báo này rồi tới tờ Lục tỉnh tân văn. Ngoài viết văn, ông còn cộng tác chặt chẽ với nhân sĩ yêu nước Trần Chánh Chiếu trong phong trào Đông Du của Phan Bội Châu.

Chống nạng lên đường là truyện ngắn đầu tay của nhà văn Vũ Trọng Phụng đăng trên Ngọ Báo năm 1930, khi ông 18 tuổi. "Nó ngơ ngác nhìn hết mọi người rồi hỏi họ rằng: Nó được người ta đền cho bao nhiêu tất cả? Người ta chỉ nhìn nó mà cười một cách chế nhạo rồi bảo rằng người ta đền cho nó một cái chân gỗ, và một cái nạng thôi: Nó đã đi trái luật."