VĂN CHƯƠNG

Trích trò chuyện giữa hai nhà văn: - Nhân vật nữ của em bỏ đi rồi. - Cô ta đi đâu? - Đi tu. Hoặc là đi theo giai. - Sao lại hoặc là? Hai cái đó khác xa nhau mà! - Cũng thế cả thôi. Nếu cô ta theo giai thì sau đó sẽ vỡ mộng, đi tu. Còn nếu đi tu lại thấy nhàm quá, bỏ theo giai. Cô ta cứ phải đi cái đã. - Phức tạp nhỉ. Hay em giới thiệu cô ta với nhân vật của anh đi. Anh đang viết về một vị thánh tử vì đạo.

Một hôm tôi chợt hỏi cô bán cháo: - Sao cháu không múc nước cốt dừa bằng chiếc gáo mù u? - Cô bán cháo ngước nhìn tôi cười: - Mấy ông già bà già nào cũng hỏi như ba. Hỏi thiệt ba, ba là dân tập kết về? - Sao cháu biết? - Biết chớ...

Người ta thường nghĩ vượt qua những giọt nước mắt thật khó khăn, nhưng tôi lại nghĩ vượt qua những nụ cười diễu cợt còn khó khăn hơn. Người ta rất dễ yêu mến một anh hề trên sân khấu, nhưng một anh hề ngoài đời lại bị diễu cợt. Phải chăng vì đời sống đã có quá nhiều trò hề, nên người ta chán một anh chàng có bộ mặt hề?

Chân Dung Kẻ Sĩ: Thằng bắt quỷ là truyện ngắn của nhà văn Cung Tích Biền, in trong Truyện ngắn Việt Nam thế kỷ 20 của Nhà xuất bản Kim Đồng. Nhà văn gốc Quảng Nam là một trong các tác giả thành danh và có có tác phẩm ăn khách ở Sài Gòn những năm 1960-1970.

- Tôi sẽ trả ông gấp mười người khác nếu ông vẽ. - Gấp mười? - Tự dưng ông nổi máu tò mò - Tức là bao nhiêu thế thưa bà? - Ba triệu. - Ba triệu? Trời đất! - Ông trợn tròn mắt - Thế bà có biết vẽ một bức chân dung giá bình thường là bao nhiêu không? Tất nhiên bức vẽ ấy ít liên quan đến chất liệu vàng bạc. - Tôi không biết vì hình như nghệ thuật không có giá. - Vậy tại sao bà lại trả vậy? - Tôi nghĩ ông sẽ có đủ tiền sống một năm để hoàn tất bức vẽ của tôi. - Hả?... Bà nghĩ rằng, để vẽ xong bức chân dung ấy tôi phải bỏ ra một năm? - Tôi cho là thế hoặc lâu hơn.

Ðúng là tay B trưởng này có máu đại hài hước. Trời nóng, hắn ngồi phè phẹt giữa sàn, hét: - Hitachi! Gần hai chục người lập tức vây quanh hắn. - Quạt. Tất cả quạt. Bằng tay. Nhưng mát, bay cả tóc. Hắn lại hét: -Panasonic.

Những người trong đội Panasonic sẵn sàng.

- Quạt.

Trong bóng tối, gương mặt Giang lại trẻ như hồi nào... Và tôi cũng thế. Bởi vì thời gian càng nhích sâu vào trời khuya để đến với ngày mai thì chúng tôi càng về gần hơn với Hà Nội những đêm xưa, với Hà Nội trong vắt lúc không giờ. Về gần hơn với bạn bè một lứa bên trời, về gần hơn với tình yêu ban đầu, về gần hơn với tuổi thơ non dại. Sinh ra, lớn lên, rồi làm lụng, rồi chiến đấu và hy sinh cho thành phố này, thế hệ chúng tôi được hưởng phép mầu của nó, trở thành một thế hệ mãi mãi tuổi thanh xuân của một thành phố trẻ trung vĩnh hằng.

Truyện có tên Thở dài, nhưng nội dung còn hơn tiếng kêu xé trời của một nhân vật từ tuổi thiếu nữ, đến làm cô giáo và trở thành một gái ế, trước những tiếng ác miệng của người đời về quá khứ tuổi mười sáu bị lính Tây hiếp dâm của cô: "Họ không thương hại bằng im lặng, họ phổ biển ra hết cả rồi mới than thở, oán thù dùm cho tôi. Một thân, một phận mà mấy kẻ đem rao." Tiếng kêu xé trời còn bởi vì: "Không biết phận... Còn treo cao giá... Trong trắng quá, nguyên lành quá, hừ... ở tù hai năm cũng chưa đọa bằng sa vào một tay thằng Tây... người ta đã tha cho mà còn tuyên dương người ta... Tôi bảo thật, chỉ cuộc đời chai sạn này họa may mới buông tha cho tấm thân tì vết kia thôi...". Đây là lời của nhân vật Điều, vì anh ta mà Cỏ May đã bị hãm hiếp.