VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Vũ Hạnh cùng với Võ Phiến, Nguyễn Hiến Lê và Lê Văn Siêu là những thành viên kỳ cựu của một tập thể văn chương gọi là “nhóm Bách Khoa”, với Tạp chí Bách Khoa do Huỳnh Văn Lang chủ trương ra mắt năm 1957. 
Võ Phiến, Võ Hồng và Vũ Hạnh là ba gương mặt nổi bật trong mảng văn chương của Tạp chí Bách Khoa với các tác phẩm hướng về đề tài thôn quê và những nếp sinh hoạt bình dị. Tuy không gây tiếng vang nhưng sáng tác đều và bền bỉ của các nhà văn của nhóm Bách Khoa đã gây ảnh hưởng dù chậm rãi nhưng lâu dài tới đời sống văn chương Miền Nam.

Hàng mấy tiếng đồng hồ em phải đấu tranh quyết liệt, để giằng co không cho tim ngừng đập, và cũng mấy lần nó đã co thắt lại, từ chối không nhận máu từ tĩnh mạch chảy về. Nhưng cứ nghĩ là anh đang đến (vì thi thoảng lại có tiếng chó sủa dậy lên ngoài ngõ, rồi lại một cơn gió làm cho đám lá khô xào xạc). Thế là đau đớn dịu đi. Mãi đến khi đồng hồ chỉ 12 giờ thì em hiểu rằng: "Anh không đến!". Bỗng nhiên em hoàn toàn tỉnh táo như chưa bao giờ đau ốm - linh cảm báo cho em biết: đây là ân huệ cuối cùng của tạo hoá, và em đã cầm bút viết những dòng tâm sự cùng anh.

Đến hôm nay thì tôi biết hết, không còn lầm lẫn nữa. Quốc dân không còn nhớ đến tên tôi. Những nhà xuất bản mở cửa mời những ông văn sĩ mới. Còn tôi, tôi, một nhà báo kiêm nhà văn đã già rồi, đã gãy nát rồi, còn ai nhớ tưởng làm gì nữa? Tôi không có ích cho một tờ báo xoàng xoàng; văn tôi không có nhựa nữa; đầu đề những bài báo của tôi không bịp bợm nữa. Tôi là một anh nhà văn đau ốm và mất hết can đảm: danh vọng tôi đã về chiều rồi còn đâu!

- Ba đã nói rồi, tìm con gái nhà lành mà kết bạn. Tránh xa con bé đó ra. - Cô ấy... cô ấy... hiền lành tử tế. Việt ấp úng. người cha gầm lên: - Tao đã nói là phải tránh xa nó ra. Nó là thứ con hoang, hiểu không? Tao với mẹ mày còn lạ gì mẹ nó. Thứ đàn bà đi hoang đó máu huyết hôi tanh mấy đời.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Năm 1939, nhà văn Võ Hồng có truyện ngắn đầu tay “Mùa gặt” đăng trên Tiểu Thuyết Thứ Bảy với bút hiệu Ngân Sơn, tên làng của ông. Nhưng sau đấy nhiều năm ông không viết mà chỉ dạy học. Mãi đến năm 1959 ông mới cho ra mắt “Hoài cố nhân”, chính thức gia nhập văn đàn. Năm 1977, ông gia nhập Hội Nhà văn VN. Suốt cuộc đời cầm bút, Võ Hồng đã để lại 8 tiểu thuyết và truyện dài, trên 70 truyện ngắn, nhiều tập tùy bút, bút ký và 10 tập truyện, thơ viết cho thiếu nhi cùng 40 bài viết, khảo cứu, phê bình...

Dì lắc đầu, cánh tay khoẻ khoắn còn lại vẹt những sợi tóc mai cong cong thành vô số dấu hỏi trước trán giắt vào hai vành tai: "Dì cũng chẳng biết khuyên cháu thế nào. Như bà cũng khổ, như dì cũng chẳng sung sướng gì hơn...". Hình như những người đàn bà có tóc mai quăn đều vất vả... Tôi bỗng nhớ ra cái điều ai đó đã nói. Và tôi cũng lờ mờ nhận ra điều này. Nhiều buổi chiều dì vẫn ra bờ sông ngồi, trong lòng vẫn nhen nhóm một hi vọng có ngày chiếc thuyền xưa ghé lại...

Đã là ngày thứ năm lão Đình ngồi bên cạnh vợ. Vợ lão đang vật lộn với những ngày sống cuối cùng. Thỉnh thoảng bà mới có vài phút ra khỏi cơn hôn mê. Bà cựa quậy như người bị mỏi. Lão chỉ chờ khi ấy để giúp vợ thay đổi thế nằm. Mỗi lần như vậy lão Đình lại thì thầm: "Bà dậy thôi chứ, sao cứ ngủ mãi thế. Bà định bỏ tôi lại một mình ư?".

Chân Dung Kẻ Sĩ: Cùng với Con Ngựa Già của Chúa Trịnh, Mộ Phách là một truyện ngắn khác của nhà văn Phùng Cung khiến ông phải chịu 12 năm tù đày. Mộ phách như một tấm bia bằng văn chương ghi lại thuở ca trù bị cấm, đàn đáy bị đập, phách đem chôn: "từ nay cái nghề ca trù càn rỡ dông dài phải tự tay đào sâu, chôn chặt, không để nấm mồ, không luyến tiếc".