VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Kòn Trô là truyện ngắn đầu tay của nhà văn Lý Văn Sâm viết năm 1941, in trên Tiểu thuyết thứ bảy năm 1942. Ông là người cuối cùng của làng văn viết truyện đường rừng thời Pháp thuộc, nhưng là nhà văn đầu tiên của Nam Bộ viết thể loại này và để lại dấu ấn sâu đậm.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhắc tới Lưu Trọng Lư, người ta chỉ nghĩ đến ngay một nhà thơ tài hoa nổi tiếng vơi những câu thơ Em không nghe rừng thu/ lá thu kêu xào xạc/ con nai vàng ngơ ngác/ đạp trên lá vàng khô? trong Thi nhân Việt Nam do Hoài Thanh và Hoài Chân biên soạn. Hiểu biết về Lưu Trọng Lư chỉ thay đổi cho đến năm 2011. Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông, các tác phẩm văn xuôi của ông đã được sưu tầm và xuất bản lại đầy đủ, giúp độc giả có cái nhìn toàn vẹn và đầy đủ nhất về văn chương của ông, không chỉ là nhà thơ mà còn là một nhà văn tài năng. Truyện ngắn Người Sơn Nhân trong tập truyện cùng tên dưới đây được Phan Khôi xếp chung với Hồn bướm mơ tiên là hai tác phẩm hay nhất năm 1933.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Lan Khai tên thật là Nguyễn Đình Khải sinh ra tại Tuyên Quang nhưng thuộc dòng dõi nhà nho ở Huế. Cha của nhà văn là cụ Nguyễn Đình Chức cùng hai người anh từ Huế ra bắc hưởng ứng Chiếu Cần Vương và tham gia khởi nghĩa Hương Khê Hà Tĩnh. Khởi nghĩa thất bại, cụ Nguyễn Đình Chức cùng các anh lưu lạc lên vùng Tuyên Quang. Lan Khai thông minh, học rất giỏi Hán văn, Pháp văn, làm thơ viết văn từ 12 tuổi. Năm 1924, ông về Hà Nội học trường Bưởi, đến năm học thứ ba thì ông bị đuổi học do tham gia bãi khóa đòi thả Phan Bội Châu và để tang Phan Châu Trinh. Bị đuổi học, ông thi vào trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thuộc lớp sau của các họa sĩ Tô Ngọc Vân, Bạch Yến, Lê Thị Diệu. Học hết hai năm, ông bỏ về Tuyên Quang dạy học, dịch sách, viết văn, do bị mật thám theo dõi. Sau đó, từ Việt Bắc, ông hành trình tới Tây Nguyên và các tỉnh Nam Kỳ để vẽ tranh phong cảnh và sưu tầm văn học dân gian. Năm 1930, Lan Khai bị thực dân Pháp bắt và tuyên án tử hình, bị nhốt tại Hỏa Lò do tham gia phong trào yêu nước kháng Pháp. Gia đình ông phải bán hết gia sản để chuộc tội ông mới được tha. Năm 1938, nhà văn Lan Khai đã vượt qua bộ máy kiểm duyệt của thực dân Pháp để xuất bản cuốn tiểu thuyết Lầm Than. Đây được coi là cuốn tiểu thuyết đầu tiên viết về đề tài công nhân của Việt Nam. Trong tác phẩm, Lan Khai đã mô tả đời sống lầm than cơ cực và chết chóc của những người thợ do sự áp bức bóc lột của thực dân Pháp. Cuối năm 1939, lần thứ hai Lan Khai bị thực dân Pháp bắt giam. Lần này là vì tội viết cuốn Lầm Than, đã vạch mặt những tội ác của người Pháp tại Việt Nam. Tới tận năm 1943 ông mới được chúng thả. Chân Dung Kẻ Sĩ trân trọng giới thiệu, Lầm Than của nhà văn Lan Khai, TÂN DÂN xuất bản 1938.

Chân Dung Kẻ Sĩ:
Nhà văn Lan Khai tên thật là Nguyễn Đình Khải sinh ra tại Tuyên Quang nhưng thuộc dòng dõi nhà nho ở Huế. Cha của nhà văn là cụ Nguyễn Đình Chức cùng hai người anh từ Huế ra bắc hưởng ứng Chiếu Cần Vương và tham gia khởi nghĩa Hương Khê Hà Tĩnh. Khởi nghĩa thất bại, cụ Nguyễn Đình Chức cùng các anh lưu lạc lên vùng Tuyên Quang.
Lan Khai thông minh, học rất giỏi Hán văn, Pháp văn, làm thơ viết văn từ 12 tuổi. Năm 1924, ông về Hà Nội học trường Bưởi, đến năm học thứ ba thì ông bị đuổi học do tham gia bãi khóa đòi thả Phan Bội Châu và để tang Phan Châu Trinh. Bị đuổi học, ông thi vào trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, thuộc lớp sau của các họa sĩ Tô Ngọc Vân, Bạch Yến, Lê Thị Diệu. Học hết hai năm, ông bỏ về Tuyên Quang dạy học, dịch sách, viết văn, do bị mật thám theo dõi. Sau đó, từ Việt Bắc, ông hành trình tới Tây Nguyên và các tỉnh Nam Kỳ để vẽ tranh phong cảnh và sưu tầm văn học dân gian.
Năm 1930, Lan Khai bị thực dân Pháp bắt và tuyên án tử hình, bị nhốt tại Hỏa Lò do tham gia phong trào yêu nước kháng Pháp. Gia đình ông phải bán hết gia sản để chuộc tội ông mới được tha.
Năm 1938, nhà văn Lan Khai đã vượt qua bộ máy kiểm duyệt của thực dân Pháp để xuất bản cuốn tiểu thuyết Lầm Than. Đây được coi là cuốn tiểu thuyết đầu tiên viết về đề tài công nhân của Việt Nam. Trong tác phẩm, Lan Khai đã mô tả đời sống lầm than cơ cực và chết chóc của những người thợ do sự áp bức bóc lột của thực dân Pháp.
Cuối năm 1939, lần thứ hai Lan Khai bị thực dân Pháp bắt giam. Lần này là vì tội viết cuốn Lầm Than, đã vạch mặt những tội ác của người Pháp tại Việt Nam. Tới tận năm 1943 ông mới được chúng thả.
Chân Dung Kẻ Sĩ trân trọng giới thiệu, Lầm Than của nhà văn Lan Khai.

Keith hỏi: - Anh đã xem Mất ngủ ở Seattle chưa? ít ra một con phố lát đá đọng nước, hay một chiếc ghế gỗ dài ven đường ở đó có thể cho anh một chút tình cảm nào đó, khác với nơi đây. Đó quả là một gợi ý hấp dẫn, bởi vừa bước xuống sân bay tôi đã thấy thất vọng với Oregon rồi. Đất Mỹ mà còn có một nơi như vậy sao, buồn bã quá chừng. Chỉ nhìn cái màu xam xám này thôi cũng đủ biết những ngày tới sẽ buồn như thế nào.

Quý ngồi trầm ngâm hàng giờ. Anh chàng thường cầm một tờ báo, hay một quyển sách mà không bao giờ đọc. Cầm lấy cớ, cho không ai ngờ mình. Người vô ý chỉ cho Quý là một hạng nhàn rỗi, hút thuốc đọc sách tiêu thì giờ. Và nét mặt Quý hiền lành lắm, không có vẻ tư lự gì, lắm lúc mắt lim dim như ngủ gật. Nhưng đó là giấc ngủ của con mèo già trước cái hang chuột.

Ba là truyện ngắn của nhà văn Đỗ Đức Thu (1909-1979), giải khuyến khích Tự Lực Văn Đoàn năm 1935. Là một trong những nhà văn đầu tiên như Thanh Tịnh, Trần Tiêu, Nguyên Hồng, Bùi Hiển... thành danh từ các tờ báo văn chương Phong Hóa, Ngày Nay của nhóm Tự Lực Văn Đoàn. 

Truyện ngắn Cánh trái của nhà văn Phan Hồn Nhiên in trong tập truyện ngắn cùng tên Năm 2009, được trao giải thưởng của Hội nhà văn Thành phố Hồ Chí Minh.