VĂN CHƯƠNG

Cún đến ở với anh Trung vào lúc anh không còn một người nào lui tới. Anh đã thuyên chuyển công tác ba lần, và bây giờ thì nằm nhà gần một năm nay. "Tổ chức chưa bố trí được". Tất nhiên anh vẫn được hưởng nguyên lương. Chỉ còn Cún. Vắng teo các ông giám đốc, các ông trưởng phòng và những người bạn gắn bó của anh. Trong cái thành phố tỉnh lẻ này, người ta sớm biết mọi chuyện. Người ta biết anh đang bị nghi vấn về chính trị. Thời gian anh bị Tầu Tưởng bắt, tại sao lại được tha? Ðã đành rằng ta chuộc bằng vàng, nhưng có phải chúng tha tất cả đâu. Vẫn còn một số đồng chí bị chúng bắn.

Sau khi yêu nhau bên những tấm ván quan tài còn để mộc và chưa ghép mộng, bao giờ anh cũng nán lại trò chuyện, hỏi chị về diễn biến bệnh tật của bà cụ, công việc của chị, còn chị thì ngắm nghía cái chân khoèo của anh, cái chân mà chị biết rằng trước đây nó cũng lành lặn, bình thường như cái chân bên kia, chỉ vì giả què lâu quá, nên đã thành què thật.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Yến Lan (1916-1998) sáng tác thơ từ sớm, cùng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên, Quách Tấn ngồi chót vót riêng một  nhóm gọi là Bàn thành tứ hữu nổi tiếng trên thi đàn. Tác giả của Bến My Lăng cùng với Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên làm thơ theo trường Thơ loạn (còn gọi là Thơ điên) với những trăng, xương, máu, hồn ma... trong thơ. Bên cạnh đó, ông cũng sáng tác văn xuôi với các tác phẩm mang tính hiện thực phê phán, tiêu biểu như Chiếc Áo Rách, Chó Củi...
 
Năm 2007, Yến Lan được trao giải thưởng nhà nước với các Tập thơ: Những ngọn đèn, Tôi đến tôi yêu, Lẵng hoa hồng.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Ngụy Ngữ được biết đến nhiều hơn với vai trò biên kịch. Ông là người viết kịch bản của các phim Gái nhảy, Cha con đậu đũa (truyện ngắn Nguyên Hương), Ai xuôi vạn lý, Xóm nước đen, Bụi hồng, Cánh đồng bất tận (truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư), ... Ông và nhà văn Lê Lựu (ảnh) là hai nhà văn có tác phẩm được đạo diễn Hồ Quang Minh chuyển thể thành phim điện ảnh trong tổng số bốn phim điện ảnh mà vị đạo diễn này từng làm trong toàn bộ sự nghiệp điện ảnh của mình, nhưng riêng nhà văn Ngụy Ngữ đã có tới hai kịch bản, Con thú tật nguyền, Bụi Hồng.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn Lê Đạt từng bị cấm viết ba mươi năm, từ 1958 đến năm 1988, năm ông được phục hồi tư cách hội viên Hội nhà văn Việt Nam, không lâu sau thời đất nước mở cửa và văn chương Việt Nam xuất hiện cơn bão do nhà văn Nguyến Huy Thiệp tạo ra với Tướng Về Hưu năm 1987. Năm 2007, Nhà văn Lê Đạt được trao Giải thưởng Nhà nước với các tập thơ: Bóng chữ, Ngỏ lời và tập truyện ngắn Hèn đại nhân. Một năm sau ông mất.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Có thể coi Một loài chim trên sóng là tác phẩm hay nhất của nhà văn Đỗ Chu. Câu chuyện như dòng Sông Cầu quê hương của nhà văn, lúc lững thững trôi, lúc cuồn cuộn nổi sóng, lúc nên thơ trong buồn tẻ, lúc hừng hực xao xác những phận người. Một loài chim trên sóng là tác phẩm hội tụ những gì tinh hoa nhất của Đỗ Chu. Ông từng có những bài tùy bút hay, những truyện ngắn đã được trao Giải thưởng nhà nước. Còn Một loài chim trên sóng có cả hai, như một tùy bút, như một truyện ngắn, có khi là cả hồi ức của chính nhà văn.  “Họ kể chuyện quân ta hết bò vào lại bò ra, quân địch chui rúc như nhím như chuột. Bà tôi buông gọn một câu chắc là trên đó phải có lắm người chết. Người chết chẳng kể gì được với ai, nhưng đấy mới là những người đáng thờ.”

Anh tính, người ta đang đuổi thế mà mình lại cho tiền chả hoá ra chửi mát người ta hay sao? Nghĩ thế, tôi đành khoanh tay ngồi nín lặng xem cái tấn kịch ấy nó diễn ra trong ba, bốn phút.

Ngô Tất Tố với tác phẩm Tắt Đèn là một nhà văn tiêu biểu của dòng văn chương hiện thực phê phán. Ông được Vũ Trọng Phụng, một nhà văn hiện thực phê phán xuất sắc khác, từng ca ngợi Tắt Đèn là  "một tiểu thuyết có luận đề xã hội hoàn toàn phụng sự dân quê, một áng văn có thể gọi là kiệt tác, tòng lai chưa từng thấy". Bên cạnh văn chương, Ngô Tất Tố còn là một bậc thầy về báo chí, đặc biệt là ở thể loại phóng sự. Nhà nghiên cứu Phan Cự Đệ trong một công bố cho biết đã tìm thấy 1350 bài báo của Ngô Tất Tố, dài gần 4500 trang.  Nhà văn nhà báo kỳ cựu Vũ Bằng, tác giả của Bốn mươi năm nói láo thì tôn vinh Ngô Tất Tố "là một huấn luyện viên của tôi trong nghề báo".