VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Bút kí “Cái đêm hôm ấy… đêm gì?” trên báo Văn Nghệ số ra ngày 21.3.1988 của nhà văn Phùng Gia Lộc như một cơn bão lửa đốt cháy mọi lề thói cũ, thay đổi số phận của hàng chục triệu nông dân đang rơi vào cảnh bí quẫn cùng cực trước nạn cường hào mới. Bài viết đăng trên Văn Nghệ năm 1988 nhưng được đặt trong bối cảnh năm 1983 ở vùng quê làng Láng, xã Phú Yên, Thọ Xuân, Thanh Hóa, quê hương của tác giả.

Ở trong bao tiền thò ra một vỉ thuốc ngủ đang dùng dở. Bà đưa vỉ thuốc cho cô gái. Cô gái bóc lấy một viên thuốc ngủ, rồi trả vỉ thuốc cho bà. Thằng bé vẫn khóc ngằn ngặt. Cô bế thằng bé ra máy nước công cộng gần đấy. Máy nước chỉ còn rỏ tong tỏng như nước giọt gianh. Cô quỳ xuống chụm tay hứng nước. Lâu quá, chẳng ăn thua. Cô đưa tay cậy mồm thằng bé. Viên thuốc màu trắng được tọng vào họng nó. Tay kia cô vớt nước ở dưới vũng vòi máy, đưa vào họng thằng bé. Thằng bé sặc nước, nhưng rồi viên thuốc ngủ cũng trôi vào ruột. Cô bế nó đi.

Nhưng rồi anh cũng cưới Hường, và, chung đụng gây dần niềm thân ái, anh quên rất mau người tình cũ. Bấy giờ anh mới nhận thấy trước đây mình chỉ giả dối với mình, đã thêu dệt vào nỗi đau đớn của mình để bắt chước những mối tình lãng mạn trong tiểu thuyết.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Phấn Thông Vàng là truyện ngắn trong tập truyện cùng tên xuất bản năm 1939 của nhà thơ Xuân Diệu.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn người Vĩnh Long Phạm Trung Khâu là tác giả của truyện ngắn đầy ám ảnh Tiếng Vạc Sành (đã giới thiệu trên Chân Dung Kẻ Sĩ), đạt Giải Nhì cuộc thi truyện ngắn 1992-1994 của Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Ông còn đạt giải B của Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật Việt Nam với tiểu thuyết Chìa vôi lại hót... Chân Dung Kẻ Sĩ giới thiệu truyện ngắn thứ hai của ông Tình Quạ. "Trong lúc tôi đang khổ sở vì màu vàng thì từ cây xoài thanh ca cũ, con quạ nhẹ nhàng sà xuống đậu trên vai tôi. Tôi ngoái lại mừng rỡ nhìn người bạn cố tri. Bất thình lình, nó dúi mỏ vào miệng tôi cái gì mềm mềm nhơn nhớt. Tôi lấy tay kéo ra. Một con trùn hổ! Xương sống tôi ớn lạnh vì mùi tanh ở đầu lưỡi. Tôi nắm hai chân ném nó xuống đất, nó không té mà còn bay lên đậu trên cành so đũa há mỏ cúi xuống dáo dác nhìn tôi."

Một con thú hung dữ lẽ nào lại rên buồn bã như thế. Tiếng rên của nó trong đêm gió rét cô đơn và tội nghiệp. Phải chăng bà có thể coi nó như một con mèo để có thể mở cửa cho nó vào sưởi. Càng gần sáng, trời càng rét. Sương mù như xóa mất ngôi nhà trên đỉnh đồi. Tiếng rên của con thú mỗi lúc một buồn bã và tội nghiệp. Lòng bà ngổn ngang. Một con hổ quá già không có bầy đàn trong một đêm lạnh giá ở một chốn hoang vu như thế này thật khó sống nổi.

Cho nên tôi biểu cháu Dũng triệu tập hết tiểu đội lại để tôi có ý kiến. Nghe tôi biểu, cháu Dũng coi bộ lạ lắm, nhưng cũng thu xếp tập họp anh em lại ngay. Tôi nói: "- Các con nên biết rằng nhà má nuôi cộng sản từ hồi Tây, từ kháng chiến đánh Tây tới giờ, nhà má chứa bộ đội có chừng một trăm lần. Các con tới ở đây nên coi nhà má như nhà mình, chớ giữ ý giữ tứ kiểu đó là má giận. Cái gì mà nấu trà lại đi quơ chà gai, thiếu chi củi đước củi tràm không chụm. Lần này các con ăn Tết ở nhà má coi như ở gia đình. Tao với con út đã lo đầy đủ. Tối nay, đề nghị tiểu đội trưởng phân công anh em coi chừng nồi bánh tét tiếp má, để má với con út còn lo gói bánh ếch!".

Chân Dung Kẻ Sĩ: Ông Cá Hô là truyện ngắn được nhiều người biết tới của nhà văn Lê Văn Thảo, viết năm 1993. Một phần truyện được xây dựng dựa trên cuộc đời có thật của nhà thơ Lộc Vũ. Năm 1999 truyện Ông Cá Hô càng được biết đến nhiều hơn qua bộ phim cùng tên dài 90 phút, kịch bản được nhà văn Lê Văn Thảo chuyển thể từ chính truyện gốc của ông. Phim do Trần Mỹ Hà đạo diễn, diễn viên Lê Vũ Cầu trong vai ông Cá Hô, lấy bối cảnh tại Hòn Te, nơi sinh sống của nhà thơ Lộc Vũ.