VĂN CHƯƠNG

Chân Dung Kẻ Sĩ: Nhà văn quê gốc Chợ Gạo Trần Kim Trắc, còn được biết đến với tên gọi Ông Thiềm Thừ, theo tên một truyện ngắn xuất sắc của ông, là một trong những cây đại thụ của văn chương Nam Bộ. 
 
Cuộc đời lẫn văn nghiệp của ông đầy trắc trở, từng là lính Sư đoàn 307, từng tập kết, từng bị kỷ luật khi đang phụ trách Phòng văn nghệ quân đội... để rồi phiêu bạt giang hồ làm anh thợ sơn tràng, phu bốc vác, làm ruộng, chế biến thực phẩm và nuôi ong.
 
Ai cũng tưởng Trần Kim Trắc sẽ không cầm bút nữa, nhưng ông đã trở lại, sau gần bốn mươi năm gác bút kể từ truyện ngắn Cái Lu đạt giải thưởng của Hội văn Nghệ Việt Nam 1945-1954.
 

Con Cá Biệt Tăm, viết năm 1990, và trước đó là Cái Bót, viết năm 1989, đã chấm dứt mấy mươi năm ông tạm xa văn chương, để từ đây, ông gieo một cơn mưa, thấm đẫm không khí Nam Bộ, thấm đẫm từng trải và bạt ngàn vốn sống lên văn đàn.

Những người đàn bà chửa xóm chài phải hiểu một điều cấm kỵ không ai nói ra: Cấm xuất hiện ngáng đường hay sờ mó vật dụng của người chuẩn bị lên thuyền ra khơi. Nếu chẳng may vô tình vi phạm, sẽ khó thoát chuyện bị "đánh vía'' cho trụy thai bằng nồi nước sôi, đuôi cá đuối, cùng bài niệm bí hiểm ít được phổ biến. Đánh vía xong, những người đàn ông tin rằng họ sẽ thoát được vận xúi, điềm gở. Điều này chỉ là chuyện rỉ tai nhau giữa những người đàn ông dân chài, từ cổ xưa đến giờ.

Mã Đại Câu cũng đi trong đoàn người nọ, nhưng mặt mày lão hớn hở hơn mọi người nhiều. – Hớ hớ… Ngộ là người Hán mà. Họ Mã là họ người Hán á. Người Hán không ở tược với bọn di, mọi ố-nàn. Người Hán về với vua Hán a! Lão vừa đi vừa cười nói. Cái chăn chiên đỏ bạc phếch cuộn tròn khoác chéo qua vai. Cái nồi nhôm méo xách ở tay trái. Đứng lại ở cửa khẩu, vạch quần, hướng về mảnh đất đã cưu mang lão, đái một bãi, rồi lão nhổ bọt, chửi: -Téo mẹ tằng ố-nàn!

Chân Dung Kẻ Sĩ: Độc giả thường biết tới Dế Mèn Phiêu Lưu Ký của nhà văn Tô Hoài, tất nhiên, không sai, đó là một kiệt tác của ông. Nhưng nhà văn Tô Hoài cũng đã để lại một gia tài văn học khổng lồ với hơn 160 cuốn sách, trong đó nhiều cuốn được tái bản nhiều lần, được dịch ra tiếng nước ngoài, và không ít trong số ấy, cũng là những kiệt tác.
Nhà văn Tô Hoài, theo nhà văn Đỗ Chu mô tả là “đứng chống đòn gánh, dưới chân là hai quang sách nặng” và những tác phẩm của Tô Hoài là những tòa ngôn ngữ khiến ông phải đứng khép nép. 
Còn Hoàng Ngọc Hiến, trong lời giới thiệu một tập truyện ngắn của nhà văn Tô Hoài, đã viết:
Một lần Hội nghị nhà văn trẻ, nghe giới thiệu nhà văn Tô Hoài lên phát biểu ý kiến, cả hội trường im phăng phắc. Trái với sự chờ đợi của mọi người, nhà văn lão thành lên diễn đàn chỉ để nói với các nhà văn trẻ một câu: “… chừng nào chưa phân biệt được “mồm” và “miệng” thì đừng có cầm bút… ”. Tôi thiết nghĩ các bạn trẻ háo hức viết văn nên tìm đọc Chuyện đầm sen Đền Đồng Cổ , đọc xong mà nhận ra được vốn ngôn từ của mình sao mà nó nghèo nàn, thảm hại, xô bồ đến thế thì dù có tiến hay thoái cũng là một sự thức nhận hết sức có ích.

- Trời ơi là trời! Oan ức ơi là oan ức! Bất công ơi là... - Im ngay! - Vợ tớ quắc mắt, cô ta vốn biết thừa trò ăn vạ này của tớ - Anh tru tréo lên làm gì thế hả? Tôi nói cho anh hay, bàn tay anh bé lắm, không che được mặt trời đâu! Bộ anh tưởng tôi không biết anh quen với con X từ hồi cả hai đi công tác chung với nhau ở Nha Trang hả? Thậm chí tôi có thể nói chính xác mối quan hệ này kéo dài đã được sáu tháng tám ngày...

Chân Dung Kẻ Sĩ: Tiếng đập cánh của chim thần là truyện ngắn trong tập truyện cùng tên của nhà văn Nguyễn Quang Thiều. Truyện từng được dịch sang tiếng Na Uy, in trong Flerstemt (Đa giọng nói), do Bộ văn hóa và Hội dịch thuật Na Uy xuất bản năm 2003.

Nói rồi cô hất mạnh mái tóc cắt ngắn ra phía sau, bước đi luôn. Dáng cô đi thoăn thoắt như không phải để cho mau tới điểm trước mặt mà cho mau xa cái điểm sau lưng. Bước lên cầu treo, bước chân cô hơi dừng lại... ngập ngừng rồi lại đi nhanh hơn. Cái thân hình con gái cân đối, uyển chuyển sớm chìm dần vào sương.

Tôi không biết nó xuất hiện đã bao lâu rồi trước đó. Lẽ ra tôi đã phải leo lên mái nhà sớm hơn, như mọi ngày, để đáp lưng trần xuống cái mái tôn quen thuộc ấy, nơi mà tôi chỉ buộc phải rời khỏi đó vào những đêm mưa. Nếu không, thì tôi đã được chiêm ngưỡng lâu hơn nữa cái cảnh tượng cực kỳ hiếm hoi chỉ diễn ra sau hàng bao nhiêu đời người. Nhưng tối hôm đó, tôi đã bất chợt chợp mắt, không chỉ vì mệt mà còn vì cái lạnh đầy quyến rũ tỏa ra từ những mái tôn nghiêng nghiêng hai mươi ba độ rưỡi ấy.