Gặp gỡ với Những người mở đường của Điện ảnh miền nam

Sáng 31-3, tại Hội trường lớn của Trụ sở liên hiệp các hội văn học nghệ thuật TP.HCM, Hội Điện ảnh TPHCM đã tổ chức Lễ kỷ niệm 70 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh 147/SL thành lập Doanh nghiệp quốc gia chiếu bóng và chụp ảnh Việt Nam; Và 76 năm Bộ Tư lệnh quân khu 8 quyết định thành lập Tổ Nhiếp - Điện ảnh khu 8.

Ban tổ chức Lễ kỷ niệm đã tổ chức một triển lãm trưng bày khoảng 200 hình ảnh, poster những bộ phim tiêu biểu của điện ảnh cách mạng Việt Nam thuộc nhiều chủ đề xuyên suốt lịch sử từ ngày ngành được thành lập.

Sau nghi thức chào cờ, Ban tổ chức đã công chiếu bộ phim tài liệu Bác Hồ trong trái tim Miền Nam phục vụ các đại biểu và đông đảo các hội viên. Đây là bộ phim do Hội điện ảnh thành phố Hồ Chí Minh mới thực hiện để chiếu nhân dịp lễ kỷ niệm nói trên.

Ban tổ chức đã mời các nghệ sĩ điện ảnh là những chứng nhân từng có cơ hội gặp Bác Hồ, làm phim về Bác Hồ, những người làm điện ảnh thời kháng chiến và hiện nay. Những người mở đường của Điện ảnh Miền Nam như; NSND Trà Giang, đạo diễn Xuân Phượng, nhà quay phim tiền bối Hồ Văn Tây, NSND Đoàn Quốc, NSƯT Lê Văn Duy, NSƯT Thùy Liên và NSND Mạnh Dung…

Trong phần ôn lại kỷ niệm, NSND Trà Giang kể lại những lần được gặp Bác Hồ. Lần thứ nhất bà gặp Bác khi được chọn là người sẽ tặng hoa cho Bác Hồ nhân dịp Đại hội Văn nghệ toàn quốc lần thứ 3, năm 1962. Có rất nhiều nghệ sĩ muốn được tặng hoa cho Bác. Ban tổ chức nghĩ ra cách chọn người già nhất và trẻ nhất. Bác đồng ý với ý kiến, nhưng sửa lại cách dùng từ, phải gọi là "người nhiều tuổi nhất và ít tuổi nhất". Lúc đó, NSND Trà Giang mới 20 tuổi, là nghệ sĩ trẻ tuổi nhất, lại là đại biểu miền Nam, nên đã được ban tổ chức phân công tặng hoa cho Bác. Bác dặn mọi người; “văn nghệ sĩ cũng là chiến sĩ trên mặt trận văn hóa”. Lời dặn dò này khiến “tôi khắc cốt ghi tâm và luôn lấy làm hành trang suốt mấy chục năm làm nghề”, nghệ sĩ Trà Giang xúc động nhớ lại.

NSND Trà Giang và các nghệ sĩ chụp ảnh lưu niệm

Năm1963, tại buổi chiếu bộ phim Chị Tư Hậu cho Bác xem, NSND Trà Giang thêm một lần nữa được gặp gỡ Bác Hồ. Bà kể kỷ niệm khi dự LHP tại Moscow, diễn viên các nước mặc rất nhiều quần áo đẹp khiến bà rất tự ti. Nhưng Bác bảo, áo dài của Việt Nam rất đẹp, nên từ đó trong các chuyến đi nước ngoài, các sự kiện sau này, bà luôn tự tin mặc áo dài truyền thống.

Ở tuổi 95, đạo diễn Xuân Phượng vẫn minh tuệ, kể lại rõ từng chi tiết những lần được gặp Bác Hồ. Lần đầu tiên khi bà ở chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ đã đến tận nơi thăm đời sống cán bộ. Vì tranh thủ ngủ muộn quá giờ kẻng báo thức nên dù được báo Bác Hồ đến, nhưng không kịp nữa, vì lúc đó Bác đã đứng ngay sau lưng.

Tư trái qua: ông Đỗ Lệnh Hùng Tú chủ tịch Hội điện ảnh VN, đạo diễn Xuân Phượng, ông Đoàn Hoài Trung chủ tịch Hội nhiếp ảnh

Một lần khác, bà dẫn các đoàn làm phim nước ngoài đến quay phim về hoạt động của Bác Hồ. Lúc đó, phía đoàn phim đưa ra đề nghị có thể nói Bác bỏ chiếc mũ đang đội, ghi hình sẽ đẹp hơn. Xuân Phượng nhờ ông Vũ Kỳ - thư ký của Bác giúp đỡ nhưng ông cũng không dám. Không còn cách nào, bà đành đánh bạo xin Bác bỏ mũ ra để quay phim. Bác Hồ nghiêm mặt nhìn bà, hỏi lý do: Cái mũ của Bác không đẹp à? Thưa Bác, cái mũ của Bác rất đẹp, nhưng tóc của Bác còn đẹp hơn, bà Xuân Phượng thưa lại với Bác. Không chỉ được khen, bà còn được Bác lấy cái mũ của mình đội cho bà. Bà cũng rất tiếc vì không ghi lại được khoảnh khắc khó quên và đầy xúc động đó.

Cả tổ điện ảnh khu 8 còn có một mình tôi.

Câu nói khiến cả khán phòng xúc động trên là của nhà quay phim, đạo diễn tiền bối Hồ Văn Tây. Tuy đã cao tuổi, ông vẫn lặn lội đường xa từ Vĩnh Long lên TP.HCM tham dự buổi lễ. Ông là người duy nhất của Điện ảnh khu 8 hiện nay vẫn còn sống.

Ông kể, những tác động to lớn của ngành nhiếp ảnh tới người dân những năm 1940 đã khiến nhiều người nêu ý kiến về việc cần thiết phải làm phim, với hình ảnh chuyển động và âm thanh… điện ảnh sẽ có tác động lớn hơn rất nhiều. Trước những ý kiến xác đáng nói trên, tại Bưng biền - Ðồng Tháp Mười vào tháng 10-1947, tướng Trần Văn Trà và Bộ Tư lệnh khu 8 khi đó đã ra quyết định thành lập "Ngành điện ảnh và nhiếp ảnh quân khu, trực thuộc phòng chính trị".

Nhà quay phim tiền bối Hồ Văn Tây

Năm 1948, cậu thiếu niên Hồ Văn Tây, lúc đó mới 16 tuổi, cùng với lớp thanh niên thời đó “xếp bút nghiên lên đường tranh đấu”, vô Đồng Tháp Mười tham gia Tổ Nhiếp - điện ảnh Khu 8. Ông cùng với hai nghệ sĩ nòng cốt là Mai Lộc, Khương Mễ và nhiều nghệ sĩ khác đã góp phần tạo nên một nền “điện ảnh bưng biền” sơ khai, non trẻ nhưng sôi sục nhiệt huyết và có sức động viên mãnh liệt tới quân dân miền nam.

Bộ phim đầu tiên của Điện ảnh khu 8 là phim tài liệu Chiến trận Mộc Hóa (quay phim: Mai Lộc, Khương Mễ, Vũ Sơn, khởi quay từ tháng 8-1948, chiếu tại Ðồng Tháp Mười ngày 24-12-1948).

 Ngoài phần tọa đàm với nhà quay phim tiền bối Hồ Văn Tây, những chia sẻ khác của các nghệ sĩ như NSND Đoàn Quốc, NSƯT Lê Văn Duy… về quá trình làm phim của Điện ảnh khu 8 trong những năm chiến tranh đã khiến cả hội trường, đặc biệt là các nghệ sĩ trẻ, xúc động. Họ hiểu rằng, để có những thước phim phục vụ quân dân miền nam, các nghệ sĩ đã phải trả bằng máu và cả sinh mạng của mình.

Dưới đây là một số hình ảnh tại Lễ kỷ niệm

Triển lãm ảnh và hiện vật

Triển lãm ảnh và hiện vật

Triển lãm ảnh và hiện vật

Triển lãm ảnh và hiện vật

Nhà biên kịch Nguyễn Đức Bình tại triển lãm

Các nghệ sĩ chụp ảnh lưu niệm cùng đạo diễn Xuân Phượng và nhà quay phim tiền bối Hồ Văn Tây

Đạo diễn Xuân Phượng, NSƯT Lê Văn Duy, NSND Mạnh Dung chụp ảnh lưu niệm

Đạo diễn Chu Quang Mạnh Thắng tại triển lãm

Lãnh đạo TP.HCM tặng hoa nhà quay phim tiền bối Hồ Văn Tây

Hội viên Hội điện ảnh tham dự Lễ kỷ niệm

Các đại biểu và toàn thể hội viên Hội điện ảnh thực hiện nghi thức chào cờ

Đạo diễn Xuân Phượng nhận hoa từ Ban tổ chức 

 Đạo diễn Trần Ngọc Phong (giữa) cùng các đồng nghiệp

Các hội viên Hội điện ảnh dùng cơm trưa thân mật

Nhà văn Kim Quyên

Biên kịch Nguyễn Đức Bình chụp ảnh với các đồng nghiệp nhưng vẫn không quên khoe tập truyện ngắn Hồi Sinh mới xuất bản của nhà văn Kim Quyên.

Bài ảnh: Kim Băng