THƠ

Nghiêng nón nàng cười, đôi má thắm, Ta nhìn vơ vẩn áng mây xa...

Một thầy khoá gò lưng trên cánh phản, Tay mài nghiên hí hoáy viết thơ xuân. Cụ đồ nho dừng lại vuốt râu cằm, Miệng nhẩm đọc vài hàng câu đối đỏ.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Đoàn Văn Cừ có các sáng tác nổi bật trong phong trào thơ mới và tạo được tiếng nói trên thi đàn với nét riêng như một thi sĩ thôn quê có bản sắc. Đường Về Quê Mẹ sáng tác năm 1942, là tác phẩm trong tập thơ cùng tên xuất bản 1987 của nhà thơ Đoàn Văn Cừ được trao Giải thưởng nhà nước năm 2001.

Chân Dung Kẻ Sĩ: Năm 1955, Vượt Côn Đảo, tác phẩm đầu tay của nhà văn Phùng Quán đạt giải thưởng của Hội Văn nghệ Việt Nam. Năm 1957, ông viết "Lời mẹ dặn" và "Chống tham ô lãng phí", hai bài thơ khiến ông bị kỷ luật, mất đi tư cách hội viên Hội Nhà văn Việt Nam và phải đi lao động cải tạo ở nhiều nơi. Từ đó cho tới thời kỳ đổi mới, Phùng Quán phải tìm cách xuất bản một số tác phẩm của mình dưới bút danh khác và câu cá ở Hồ Tây để kiếm sống. Vì thế, bạn bè văn nghệ mô tả cuộc đời ông thời kỳ này bằng sáu chữ: "cá trộm, rượu chịu, văn chui".  Năm 1988, cuốn tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán được xuất bản và nhận Giải thưởng Văn học Thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam hai năm sau đó.  Năm 2007, nhà văn Phùng Quán được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật với các tác phẩm:  Vượt Côn Đảo, Tuổi thơ dữ dội và trường ca Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo.

Bến My Lăng nằm không,/thuyền đợi khách rượu hết rồi,/ông lái chẳng buông câu/Trăng thì đầy rơi vàng trên mặt sách/Ông lái buồn để gió lén mơn râu

Sách ra được vài hôm, ông và viên quản lý nhà in bị chính quyền thực dân Pháp bắt giam. Khi ra trước toà án, viên chánh án người Pháp hỏi ông ai xúi viết bài này hoặc nhờ ai viết hộ, ông trả lời: “Đầu tôi nghĩ, tay tôi viết, công việc này hoàn toàn do tôi”. Do chưa đủ 18 tuổi, ông bị giam trong nhà Trừng giới để chờ xét nữa, rồi đưa lên Bắc Giang, rồi lại về Hoả Lò đến năm 1930 mới được thả. Các bản in Chiêu hồn nước đều bị chính quyền thực dân Pháp truy lùng tịch thu. Những ai lưu trữ đều bị kết án, vì vậy nội dung bài thơ rất ít người biết, hoặc chỉ biết một vài câu, hoặc một đoạn ngắn. Mãi đến năm 1955, một ông giáo đã tặng một bản in còn sót lại của quyển Chiêu hồn nước mà ông lặng lẽ giữ lại cho ông Phí Văn Bái. Ông Bái sau đó cũng tặng lại cho Bảo tàng Nhà văn Việt Nam, nhờ đó mà mọi người lưu được toàn văn nội dung của tập thơ này.

Ô hay buồn vương cây ngô đồng Vàng rơi! Vàng rơi: Thu mênh mông.

Đêm mưa lạnh Gió không có nhà Những cửa phòng khép lại Mái nhà ấm biết bao nhiêu Hai bóng người nghiêng nghiêng trên ghế đá