08-03-2023

Đánh giá 0 lượt đánh giá

$“Chất vấn thói quen\$

TS HOÀNG HƯỜNG

Nhà thơ Phan Hoàng với tập thơ Chất vấn thói quen đã được trao Giải thưởng Nghệ thuật Danube năm 2023. Tập thơ do nhà thơ Sándor Halmosi chuyển ngữ từ bản tiếng Anh sang tiếng Hungary và nhà thơ Attila F Balázs hiệu đính, được Nhà xuất bản AB-ART ấn hành. Xin giới thiệu bài viết của Tiến sĩ văn học Hoàng Hường - Hiệu phó Đại học Duy Tân ở Đà Nẵng về tập thơ Chất vấn thói quen.

Tại một buổi giao lưu văn học ở Trường Đại học Duy Tân Đà Nẵng, tôi không mặn mà lắm khi người ta nhắc đến Phan Hoàng và những sáng tác của anh, kể cả khi diễn đàn sôi nổi thảo luận về sự thành công của tập thơ Chất vấn thói quen và trường ca Bước gió truyền kỳ (hai tác phẩm đoạt Giải thưởng Hội Nhà văn TPHCM, Tặng thưởng Hội Nhà văn Việt Nam và Giải thưởng Văn học Nghệ thuật TPHCM).

giai_nghe_thuat_danube

Huy chương Giải thưởng Nghệ thuật Danube

Thật ra trước đó tôi đã nghe nhắc nhiều đến Phan Hoàng nhưng chưa được đọc tác phẩm của anh. Tình cờ, một đồng nghiệp ở khoa nhờ tôi làm quen Phan Hoàng để xin giúp bạn ấy tập Chất vấn thói quen... Khi cầm tập thơ, tôi tò mò đọc lướt xem nó thành công đến mức nào mà diễn đàn sôi nổi thảo luận đến vậy... và tôi đã bị thôi miên...

Bài thơ đầu tiên tôi đọc là Văn bản dở dang với mạch thơ tuôn trào cảm xúc và những hình ảnh sống động nhưng trầm lắng, day dứt: "Vượt lên đau đớn và thăng hoa/ tôi tự tại giấc mơ tôi/ mưa ban mai lặng lẽ gióng chuông gọi hồn tận thế/ những con chữ như chiến binh chuyển dịch văn bản thơ mãi mãi dở dang/ văn bản vô ngôn/ văn bản tinh huyết/ văn bản ma lực/ tâm chấn tín hiệu khoái cảm". Phải vật vã với hiện thực cuộc sống, phải vật vã với chữ nghĩa và chắc chắn phải có thái độ sáng tạo nghiêm túc kết hợp với một tư duy sắc sảo, Phan Hoàng mới viết được những dòng thơ ma lực đến vậy. Cảm giác anh muốn thay đổi, muốn được cống hiến và dằn vặt đến thế nào khi chưa thể tìm ra cái mới lạ đã thể hiện dồn nén ở những câu thơ đầy day dứt, thổn thức này.

Và đêm đó tôi đã đọc ngấu nghiến hết cả tập Chất vấn thói quen...

ts_hoang_huong

TS Hoàng Hường, Hiệu phó Trường đại học Duy Tân

Quả thật cuộc sống xung quanh chúng ta, đặc biệt là cuộc sống hiện đại này mọi thứ đang dần bị lập trình hóa từ học hành, công việc, quan hệ giao tiếp, lối sống, nếp nghĩ, thậm chí cả yêu đương... Sống trong sự trì đọng ấy, tâm hồn con người sẽ bị đóng băng, khô cứng, già cỗi và vô cảm. Công việc sáng tạo nghệ thuật cũng vậy. Nếu không "khơi những nguồn chưa ai khơi" người nghệ sĩ sẽ bị bức tử. Phan Hoàng đã chuyển tải giúp rất nhiều người trong chúng ta cái cảm giác mệt mỏi, ức chế, trì đọng trong tâm thức mỗi người vì mãi quẩn quanh không thể thoát ra bởi những lối mòn quen thuộc ấy. Thay đổi ở Phan Hoàng đồng nghĩa với làm mới mình, sáng tạo xóa bỏ lối mòn để hướng đến một cái đích đầy chiều sâu nhân bản:

"Làm sao bùng lên nhiều cơn hồng thủy/dâng sóng tín hiệu đỉnh khoái/ cuốn phăng những kho văn bản mộng mị ngủ muộn/những kho văn bản ấu trĩ già cỗi/ những kho văn bản hư danh giả dối/khủng bố dòng chảy tự do ngôn từ/ ám sát khát khao chồi xanh ý tưởng/đe dọa cánh rừng nguyên sinh rực hương thiếu nữ căng tràn văn bản nhựa sống tương lai" (Văn bản dở dang).

Trong thơ Phan Hoàng còn có cả nỗi khắc khoải, trăn trở của một người con thôn quê giữa thị thành, giữa ồn ào xô bồ cuộc sống thay đổi chóng mặt hàng ngày, giữa truyền thống và hiện đại... (Tôi đang ở đâu?). Phải làm gì để không đánh mất mình, để níu giữ những giá trị tốt đẹp, nhưng cũng sẽ phải làm gì để không lặp lại chính mình, để làm mới mình!?:

"Tôi như nhà vô địch điền kinh/... Chạy giữa gầm gừ dã thú đói khát hỏa hoạn/ Chạy giữa ầm ào sóng thần vây bủa vũ khí hạt nhân/ Chạy giữa là đà văn bản mới viết đã cũ/ Chạy giữa nhập nhoạng mặt người mới mở mắt đã gian manh" (Bóng tối đang nuốt chúng ta).

Như chạm được vào tận cùng những đau khổ nhất mà con người đang phải đối mặt, thơ Phan Hoàng đã khẳng định sự mẫn cảm, lòng yêu thương trắc ẩn cùng trách nhiệm, day dứt thổn thức không yên của một tâm hồn nghệ sĩ chân chính. Day dứt ấy khiến anh không khi nào bình yên, luôn hoài nghi, hoài nghi về cả tư cách nghệ sĩ của chính mình: "Tôi đang ở đâu cây bút mang đầy danh hiệu sứ mệnh?/ Tôi đang ở đâu?/Ở đâu?" (Tôi đang ở đâu). Và Phan Hoàng đã chọn cách mang tín hiệu tin yêu đến với cuộc sống này. Thổi bùng lên ngọn lửa đam mê, thổi bùng lên những thổn thức mới mẻ, thổi bùng lên ánh sáng ước mơ, và thổi bùng lên khát khao sáng tạo: “Khơi ngọn lửa niềm tin/ xua mùa đông giá rét/ bừng ngôi sao ước mơ/ tỏa hy vọng những chân trời" (Nụ tầm xuân 231).

img_1678196032598_1678283788173

Nhà thơ Attila F Balázs – Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Danube của Hungary trao giải thưởng cho nhà thơ Phan Hoàng

Cũng trong tận cùng khát khao sáng tạo ấy Phan Hoàng cũng đã tìm về với bản ngã của chính mình, tìm về với thiên nhiên, tìm về với tuổi thơ, tìm về với bình yên bóng Mẹ: "Chiều ăn phố sực mùi khoai lang nướng/Gió hú nhớ đồng thơm dậy giấc cố hương". Tìm về lại với tự nhiên trong hành trình sáng tạo là qui luật tất yếu mà Phan Hoàng đã chọn và anh hoàn toàn có lý để thoát khỏi những "thói quen" cũ kỹ, mệt mỏi, cũng là cách neo giữ chính mình: "Gục đầu lên máy vi tính/tôi thèm đứt ruột/được làm ngọn gió không đồng phục/không điện thoại/ không internet/ bay về mái tranh vách đất bay về phía vô danh/bay về phía vô thanh/ bay về phía vô tắc/ hóa con sáo sậu bước thấp bước cao/ bập bẹ nói cười... cậc cậc cậc/ hóa con mèo mun tủng tẳng tùng tăng tung tẩy khắp vườn/hóa con cóc hiền triết bó gối ỉm ìm im lắng nghe/ trên những gò hoang hoàng hôn hoa dại khẽ hương" (Thèm làm ngọn gió tự do).

Bản thể là cái quyết định, chi phối con người! Khi đối diện với bản thể và vượt qua được bản thể sẽ là lúc nghệ thuật thăng hoa, sẽ giúp người nghệ sĩ "cởi bỏ mọi trang phục pha lê nứt vỡ/ cởi bỏ mọi tư duy hình thức đa khô đình nát bến cạn/ hòa nhập vào cơ thể đang tốc hành về phía ánh sáng" (Em nóng dần lên)... Chất vấn thói quen đã đến được với cuộc đời bằng tình yêu, niềm hy vọng, giúp làm "thay đổi cảm hứng bầu trời" trong mỗi chúng ta.

... Sau này, khi tiếp xúc với anh, tôi nhận ra trong đời thường anh dễ tính, hiền lành, nho nhã, tốt bụng và đôi khi có chút bông lơn, song trong lao động nghệ thuật anh lại khá nghiêm túc, kỹ lưỡng và tâm huyết. Với tinh thần và thái độ làm việc như vậy, thời gian tới chắc chắn Phan Hoàng sẽ còn có thêm nhiều sáng tạo mới, thành công hơn để làm "thay đổi tư duy từng ngọn núi con sông".

Việt Nam khai quật thành công ‘kho báu’ bị chôn vùi 12 thế kỷ ở một xã ven biển miền Trung, được công nhận kỷ lục thế giới
Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) khi đó đã đề nghị cơ quan chức năng phong tỏa khẩn cấp khu vực để bảo vệ nguyên trạng, họp bàn tìm cách khai quật tối ưu.
VIẾT TRUYỆN NGẮN NHƯ THẾ NÀO* - CHEKOV
Sao lại nói là không có cốt truyện? Không đúng. Cốt truyện có ở mọi nơi mọi chỗ. Anh hãy nhìn vào bức tường này. Ai cũng biết ở đấy chẳng có gì cả. Nhưng anh hãy nhìn kỹ vào đó, hãy tìm trong đó một cái gì của mình, một cái gì không ai thấy được. Và anh hãy viết ra. Xin cứ tin điều tôi nói, bấy giờ thế nào cũng có một truyện ngắn. Cũng như anh có thể viết rất hay về một chủ đề đã cũ mèm như viết về ánh trăng, miễn là biết nhìn ra trong ánh trăng một cái gì của mình mà không phải một cái gì khác đã quá nhàm.
Nhà văn Minh Chuyên được phong tặng Anh hùng Lao động
Theo thông tin từ nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, nhà văn Minh Chuyên vừa được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động bởi những đóng góp đặc biệt cho văn học viết về chiến tranh thời hậu chiến.
Nhà thơ Bùi Giáng: Kỳ cuối: Gặp hoạn nạn là Kim Cương có mặt
Chân Dung Kẻ Sĩ: Lúc đầu thấy Bùi Giáng cầu hôn Kim Cương không được, Nguyễn Thùy có lần đã đề nghị với Kim Cương một cách nghiêm túc hay là Kim Cương lấy Bùi Giáng làm chồng, biết đâu sẽ giúp anh ấy bớt khùng và viết lách đường hoàng, đĩnh đạc, dễ hiểu hơn?
Nhà thơ Bùi Giáng - Kỳ 4: Tỉnh điên một cõi hồng trần
Nguyễn Thùy có cô người yêu là sinh viên Đại học Sư phạm ban Anh văn rất quý trọng Bùi Giáng, cô này thường đi theo Bùi Giáng uống cà phê, quàng vai ông rất thân thiết khiến Bùi Giáng rất vui.
Nhà thơ Bùi Giáng - Kỳ 3: Trong cõi điên nhân tình thế thái
Sau khi không may gặp hỏa hoạn, không chỉ nhà bị cháy mà tất cả tác phẩm và sách vở tài liệu bị cháy sạch, Bùi Giáng lại thêm một cú sốc lớn khiến tâm hồn nhạy cảm của ông càng bị chấn động. Bùi Giáng càng điên hơn, ban ngày ông lang thang ngoài đường trong trang phục “cái bang” với mấy con chó nhỏ trong túi vải đeo lủng lẳng quanh mình. Cứ thế ông rong chơi khắp phố phường và trêu chọc thiên hạ, nhất là các cô gái đẹp.
Nhà thơ Bùi Giáng - Kỳ 2: Bút lực hoa trôi nước chảy
Để có cả một kho tàng tác phẩm như thế Bùi Giáng đã viết lúc nào trong khi ông thường dành hết thời giang trong ngày để rong chơi cho những cuộc điên tưởng chừng bất tận? Đây là một điểm rất bí ẩn mà cho đến nay chưa có lời giải, kể cả những người gần gũi nhất với ông.
Nhà thơ Bùi Giáng - Kỳ 1: 'Giáo sư' không tốt nghiệp đại học
Chân Dung Kẻ Sĩ: Bùi Giáng không tốt nghiệp đại học nhưng lại làm “giáo sư” dạy học một thời gian, là nhà nghiên cứu, khảo luận, dịch thuật và nhất là làm thơ. Ông dịch nhiều tác phẩm nổi tiếng của các tác giả tên tuổi trên thế giới, viết khảo luận đông tây kim cổ và đặc biệt là làm thơ nhanh như chớp bất cứ ở đâu, trong trường hợp nào.
Cửa ô Hà Nội hơn 100 năm trước
Hà Nội từng có 21 cửa ô nhưng đến năm 1866, trên bản đồ chỉ còn 15 cái tên.
Chữ quốc ngữ khiến người Việt bị đứt gãy về văn hóa?
Một câu hỏi được đưa ra từ lâu trong giới nghiên cứu nhưng không dễ trả lời: sự thay đổi chữ viết tạo ra sự đứt gãy về văn hóa, truyền thống trong dân tộc ta?