30 cuốn sách thiếu nhi hay nhất mọi thời đại

Chandungkesi: Tất cả chúng ta đều có những kỷ niệm không thể nào quên về những cuốn sách chúng ta từng thuộc, từng đọc ké nhau khi còn nhỏ. Nào là những cậu bé biết bay, cây đèn thần, bốn mươi tên cướp, nàng tiên cá, những người khổng lồ thân thiện, những chú gấu mê mật ong, những con sâu bướm...

Tất cả những nhân vật tuổi thơ đó tạo nên những bầu trời, những thế giới tưởng tượng vô biên và sống động thời thơ ấu chúng ta. Ai mà không nhớ những cuốn sách đã khiến họ khóc cười, hồi hộp, hay đê mê đến nỗi phải đọc đi đọc lại đến thuộc từng câu văn. Giống như một báu vật thiêng liêng, chúng ta truyền lại những cuốn sách cho con cái mình, để nói rằng, mỗi cuốn sách đều là một chìa khóa, đang chờ đợi mở ra những góc khuất trong tâm hồn chúng ta.

Chandungkesi trân trọng, để được giới thiệu ba mươi cuốn sách thiếu nhi hay nhất mọi thời đại, theo đánh giá và nhận xét của đông đảo độc giả nói chung, không chỉ ở Việt Nam mà toàn thế giới, đã công nhận. Tất nhiên, danh sách này không đủ chỗ để có thể liệt kê mọi cuốn sách hay nhất của nhân loại. Chắc chắn rằng độc giả, những người đam mê sách, cho đến từng người một, sẽ phẫn nộ vì những thiếu sót của danh sách này và yêu cầu bổ sung thêm những cuốn sách hay khác, nhưng như đã nói, danh sách không đủ chỗ cho tất cả. Vì vậy, xin bạn đọc lượng thứ, dù khó chịu, xin tạm hài lòng với danh sách này. 

Những của báu mà chúng ta từng đọc thời thơ ấu, những cuốn sách sờn gáy và rách bươm vì chuyền tay qua biết bao bè bạn. Thì đây, tại sao chúng ta, những người đi trước, không một lần nữa, giới thiệu cho bọn trẻ của chúng ta đọc, chứ không phải chúi mũi vào facebook, tiktok hay những thứ tương tự... để trải rộng trí tưởng tượng... đến vô biên.

Bạn đã sẵn sàng bắt đầu chưa? Nếu rồi, chuẩn bị một tách trà, hay ly cà phê, cũng có thể là một ly bia... để chúng ta cùng quay lại tuổi thơ. 

1. Những cuốn sách về Alice của Lewis Carroll (thế kỷ 19)

Alice ở xứ sở thần tiên (Alice’s Adventures in Wonderland) và Alice lạc vào xứ sở trong gương (bao gồm hai cuốn Through the looking Glass và Alice what Alice Found There) là một bộ sách đặc biệt, được viết bởi nhà toán học Charles Dodgson, dưới bút danh Lewis Carroll. Nhà văn sử dụng tính logic, sự hài hước và trí tưởng tượng sáng tạo không có giới hạn để tạo nên những câu chuyện mạnh mẽ và khác thường nhất trong văn học thiếu nhi. Một số độc giả, trong đó có tôi đã cố gắng giải câu đố "Tại sao con quạ lại giống cái bàn viết?". Nhưng nói gì thì nói... tôi, như mọi người khác, đều đắm chìm trong không gian mà Lewis Carroll tạo ra.

2. Truyện cổ Grimm (Kinder- und Hausmarchen (‘Nursery and Household Tales’) 

Có tầm ảnh hưởng đặc biệt, bộ sưu tập hơn 200 câu chuyện này đã trải qua nhiều lần xuất bản trong suốt cuộc đời của Grimms. Mặc dù các yếu tố phức tạp hơn đã được thay đổi để phù hợp với khán giả tư sản thận trọng, nhưng những câu chuyện cổ tích vẫn giữ được chiều sâu gây được tiếng vang đối với cả trẻ em và người lớn. Chúng ta đều biết Hoàng tử ếch và Hansel và Gretel; nhưng bạn đã đọc Hans my Hedgehog chưa, kể về một cậu bé nửa người nửa nhím?

3. Truyện cổ Andersen (thế kỷ 19)

Là một người đàn ông kỳ lạ và nhút nhát, Hans Christian Andersen đã viết nên một số câu chuyện cổ tích văn học hay và vang dội nhất thế giới, về sự mất mát, tình yêu và khao khát. Gerda tìm kiếm anh trai Kay trong Nữ hoàng tuyết; niềm đam mê thầm lặng của nàng tiên cá nhỏ dành cho hoàng tử của mình; được viết một cách tuyệt đẹp, những câu chuyện mang đến sự an ủi và mê hoặc.

4. Nghìn lẻ một đêm - truyện khuyết danh (Chuyện dân gian)

Nghìn lẻ một đêm là tác phẩm đồ sộ, vô cùng nổi tiếng của Ả Rập, kiệt tác của nền văn học thế giới. Tác phẩm không chỉ thu hút được các độc giả nhỏ tuổi, mà còn chinh phục được sự yêu mến của mọi đối tượng, mọi thế hệ bạn đọc. Ngay từ bản dịch đầu tiên sang tiếng Pháp, cuốn truyện đã nhanh chóng được dịch ra nhiều thứ tiếng phổ biến khắp thế giới, làm say mê không biết bao nhiêu thế hệ.

 “Trong số các sáng tác truyền khẩu dân gian tuyệt diệu, các truyện cổ tích của nàng Sêhêrazat là di tích đồ sộ nhất. Những truyện cổ tích này thể hiện tới mức hoàn hảo kỳ diệu, xu hướng của nhân dân lao động muốn buông mình theo phép nhiệm màu của những ảo giác êm đẹp, sự kết hợp phóng khoáng của từ ngữ thể hiện sức mạnh vũ bão của trí tưởng tượng hoa mỹ của các dân tộc phương Đông-người A Rập, người Ba Tư, người Ấn Độ. Công trình dệt gấm bằng từ ngữ này xuất hiện từ thời tối cổ, những sợi tơ muôn màu của nó lan khắp bốn phương, phủ lên trái đất một tấm thảm từ ngữ đẹp lạ lùng”.

5. Peter và Wendy của J M Barrie (1911)

Peter Pan là một cậu bé biết bay không-bao-giờ-lớn. Cậu sống cùng những đứa trẻ đi lạc khác ở đảo Neverland bí ẩn, nơi có tiên cá, cướp biển, người da đỏ, các cô tiên bé bỏng sinh ra từ tiếng cười đầu tiên của trẻ sơ sinh, và vô số điều kỳ diệu khác chỉ có trong những giấc mơ…
Khao khát một người mẹ, Peter Pan đã rủ rê cô bé Wendy cùng bay đến Neverland với cậu. Đó thực sự là một cuộc phiêu lưu kỳ thú trong vùng đất cổ tích lạ lùng.

Ra đời cách nay hơn một trăm năm, câu chuyện về Peter Pan và Wendy của nhà văn J. M. Barrie đã chinh phục hàng triệu trẻ em trên thế giới bằng những phép màu lấp lánh, tinh thần quả cảm, và lòng trắc ẩn mà con người dành cho nhau.

6. Hành Hương - Hành trình của người hành hương từ thế giới này đến thế giới sắp tới (The Pilgrim's Progress from This World, to That Which Is to Come - Thiên Lộ Lịch Trình) của John Bunyan (1678)

Hành Hương (Thiên Lộ Lịch Trình) là một phúng dụ Kitô giáo được John Bunyan sáng tác năm 1678. Nó được coi là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của văn học tôn giáo Anh, tác phẩm đã được dịch sang hơn 200 ngôn ngữ và chưa bao giờ được ngừng in.

Mặc dù không được quen biết nhiều tại Việt Nam, ở nhiều thế hệ, nhưng Hành Hương thực sự là một trong những cuốn sách đầu tiên được trẻ em say mê trên toàn thế giới.  Hiện nay, thật đáng buồn, cuốn sách này phần lớn bị bỏ quên, ngay cả bởi người lớn và các nhà nghiên cứu.

7. Biên niên sử Narnia của CS Lewis (giữa thế kỷ 20)

Những cuốn sách thiếu nhi hay nhất có cách biến đổi vũ trụ xung quanh. Narnia… một vùng đất bị đóng băng bởi mùa đông vĩnh cửu…một vùng đất đang chờ đợi để được giải phóng.

Bốn nhà thám hiểm bước qua cánh cửa của chiếc tủ áo và rơi vào vùng đất của Narnia - một vùng đất đang chịu sự thống trị bởi quyền năng của mụ Phù thuỷ Trắng. Nhưng khi mọi hy vọng gần như đã bị dập tắt thì Sư tử vĩ đại Aslan trở về, được xem là bắt đầu của những thay đổi lớn lao…

8. Bắc Cực Quang - Vật chất Tối của ngài (Northern Lights - His Dark Material)

Đây là tiểu thuyết giả tưởng của tác giả người Anh Philip Pullman. Truyện được xuất bản lần đầu vào năm 1995 ở Anh. Nó cũng được phát hành ở Mỹ dưới tên The Golden Compass. Đây là một trong những bộ truyện giả tưởng Anh ngữ dành cho trẻ em đã được độc giả khắp thế giới đánh giá cao.

Nhân tinh của Philip Pullman, trong thế giới khác viễn tưởng của ông do một tổ chức tôn giáo nham hiểm điều hành, là một trong những sáng tạo lâu dài nhất của văn học thiếu nhi. Các chủ đề của nhà văn mang tính vũ trụ và bao la, với một cảm giác chân thực đến chóng mặt. Nhân vật mà ông tạo ra, Lyra Belacqua, trở thành một nữ anh hùng vừa hấp dẫn, vừa gai góc và bền bỉ.

Bắc Cực Quang - Vật chất Tối của ngài là một trong những tác phẩm nằm trong danh sách (thứ ba) Big Read 21 của BBC trong một cuộc thăm dò tác phẩm văn học được yêu thích nhất do độc giả của Vương quốc Anh bình chọn năm 2003.

9. Người Hobbit của JRR Tolkien (1937)

Truyện lấy bối cảnh ở Trung địa (Middle-earth) - vũ trụ hư cấu của Tolkien - và kể về cuộc hành trình của anh chàng Hobbit tên Bilbo Baggins để giành lại kho báu của người lùn do rồng Smaug canh giữ.

Người lùn Bilbo Baggins nhỏ bé chân đầy lông bắt đầu cuộc hành trình với một số người lùn cùng chủng tộc. Sự quyến rũ của thế giới thần thoại Hobbit phù hợp với sự phấn khích của những cuộc phiêu lưu mà Bilbo bị cuốn vào. Từ đây các độc giả sẽ được dẫn dắt đến phần tiếp theo rộng lớn và kỳ vĩ hơn của nó, Chúa tể của những chiếc nhẫn.

10. Gió rì rào rặng liễu (The Wind in the Willows) của Kenneth Grahame (1908)

Nếu có một cuốn sách mà khi đọc xong, nó khiến bạn mỉm cười và cảm thấy hạnh phúc thì chắc chắn đó là “Gió rì rào rặng liễu” cuốn truyện dài dành cho thiếu nhi của nhà văn Scotland Kenneth Grahame. Một thế giới rất khác trong những trang viết dành cho thiếu nhi. Không lung linh, ảo diệu và rực rỡ như không gian truyện cổ tích với những phép màu biến hóa, mà thu hút người đọc bằng sự đẹp đẽ của thiên nhiên sinh động và câu chuyện tình bạn đầy yêu thương của 4 người bạn: Chuột Nước, Chuột Chũi, bác Lửng, gã Cóc,…

Có một số tranh luận về việc liệu The Wind in the Willows là một cuốn sách dành cho trẻ em, hay nó thực sự là một cuốn sách giúp vực dậy tinh thần của những nhân viên thành phố bị chà đạp. Nhưng dành cho ai cũng được, những cuộc phiêu lưu nhẹ nhàng của Chuột nước và Chuột chũi, Lửng, cũng như những trò tai quái nghịch ngợm của Cóc, thể hiện một tình yêu đối với những thú vui đầy thơ mộng của cuộc sống nông thôn.

Gió rì rào rặng liễu cũng là một trong những tác phẩm nằm trong danh sách (thứ 16) Big Read 21 của BBC nói trên.

11. Vị vua một thời và vị lai (The Once and Future King) của TH White (1958)

Bộ tứ tác phẩm của TH White rất tiếc là chưa có bản dịch Tiếng Việt, mặc dù vậy, nếu con em mình biết Tiếng Anh bạn vẫn có thể mua được The Once and Future King tại các quầy sách ngoại văn ở Việt Nam. Đây là một tuyển tập có nội dung hấp dẫn với những tình huống khôn ngoan, hóm hỉnh. Bộ sách bao gồm bốn cuốn; The Sword in the Stone, The Queen of Air and Darkness, The Knight Ill-Made và The Candle in the Wind. Kiệt tác của TH White mô tả thế giới giả tưởng của vị vua trẻ Arthur, một cậu bé bình thường nhưng bị đẩy vào những tình huống phi thường.

12. Năm đứa trẻ và nó (Five Children and It) của E Nesbit (1902)

Năm đứa trẻ ở trong dinh thự mê cung của người chú lập dị để được bảo vệ trong Thế chiến thứ nhất kết bạn với một nàng tiên cát có quyền năng ban điều ước.

Một đại diện của Kỷ nguyên vàng đầu tiên của tiểu thuyết dành cho trẻ em vào đầu thế kỷ 20. Psammead (hay "nàng tiên cát"), một người bất tử thường ăn dực thủ long (thằn lằn ngón cánh) cho bữa sáng, mang đến cuộc phiêu lưu trong một thế giới không có cái ác áp bức. Các anh chị em thấy rằng phép thuật không phải lúc nào cũng đưa ra giải pháp.

13. Chuyện rừng xanh (The Jungle Book) của Rudyard Kipling (1894)

Được bầy sói nuôi nấng, Mowgli phải đối mặt với hổ Shere Khan khủng khiếp, với sự giúp đỡ của Baloo, “gấu nâu ngái ngủ” và Bagheera, báo hoa mai. Thế giới của Mowgli đầy tính khám phá và phiêu lưu dựa trên những nguyên mẫu ở đâu đó trong những khu rừng già đầy muông thú của đất nước Ấn Độ. Những câu chuyện đã gây ấn tượng ngay lập tức với nghịch lý khó tưởng tượng, các loài động vật đáng tin cậy còn con người lại đầy độc ác. Sự hoang dã nhưng thấm đẫm sự tinh tế, cuốn sách mở rộng trí tưởng tượng của độc giả đến vô biên.

14. Cô bé Matilda của Roald Dahl (1988)

Roald Dahl được mệnh danh là “Người kể chuyện số 1 thế giới”. Nhà văn là tác giả nhiều tác phẩm thiếu nhi xuất sắc mà Matilda là một trong những tác phẩm hay nhất của ông. Không ít cậu bé, cô bé đã tìm thấy những điều tích cực sau khi đọc xong Matilda, hay có vô số đứa trẻ đã nhìn chằm chằm vào những chiếc bút chì, hy vọng chúng có thể di chuyển chúng chỉ bằng tâm trí như trong tác phẩm của Roald Dahl. Thế giới tưởng tượng không giới hạn được thể hiện đầy đủ trong câu chuyện giàu cảm xúc này, kể về cuộc đấu tranh giành lấy tình yêu và lối thoát của một cô bé.

“Cô bé Matilda” cho ta thấy người ta có thể thoát khỏi thực tại qua những trang sách. Matilda chẳng giống ai trong nhà mình, và mọi người ai cũng đối xử tàn nhẫn với cô bé. Để quên đi, cô bé tới thư viện và gặp cuốn nào đọc cuốn nấy. Một câu trích dẫn nổi tiếng từ câu chuyện này là “Những cuốn sách đem cô đi đến những thế giới mới và cho cô gặp những người tuyệt vời, họ sống những cuộc đời lý thú. Cô bé đi thuyền buồm ngày xửa ngày xưa với Joseph Conrad. Cô bé tới châu Phi với Ernest Hemingway, tới Ấn Độ với Rudyard Kipling. Cô bé đã đi khắp thế giới trong lúc vẫn ngồi trong căn phòng bé xíu, ở một ngôi làng nước Anh.”

Ngoài ra, cô Trunchbull, bà hiệu trưởng độc ác, là một trong những nhân vật phản diện vĩ đại của văn học.

15. Ở Nơi Quỷ Sứ Giặc Non (Where the wild things are) của Maurice Sendak (1963)

Ở Nơi Của Quỷ Sứ Giặc Non là cuốn truyện tranh dành cho thiếu nhi được viết năm 1963 của nhà văn kiêm họa sĩ người Mỹ Maurice Sendak. Cuốn truyện được xuất bản lần đầu tiên bởi Harper&Row.

Cậu bé Max, vào một đêm khi đang chơi quanh nhà làm những trò nghịch tinh quái trong bộ hóa trang người sói. Như một hình phạt, mẹ cậu đã bắt đi ngủ mà không có bữa ăn nhẹ. Trong phòng của cậu, một điều bí ẩn đã xảy ra, rừng rậm và biển cả xuất hiện từ trong trí tưởng tượng của cậu Theo công ty xuất bản Harper Collin thì tính đến năm 2008, cuốn truyện đã bán được hơn 19 triệu bản trên toàn thế giới.

Tác giả Sendak đã giành được Huân chương Caldecott hàng năm từ các thủ thư dành cho trẻ em vào năm 1964, công nhận Wild Things là "cuốn sách ảnh Mỹ nổi bật nhất dành cho trẻ em".

16. Câu chuyện về Ferdinand của Munro Leaf (1936)

Câu chuyện thú vị về một chú bò tót mới lớn ghét đánh nhau đã trở thành một câu chuyện ngụ ngôn mạnh mẽ với các cậu bé. Từ chối máu bạo lực của giống đực, Ferdinand chỉ thích ngồi dưới gốc cây bần. Bức tranh về Ferdinand đối lập mạnh mẽ với hình ảnh những đấu sĩ Tây Ban Nha cầm kiếm trong những trận đấu bò chết chóc tại các đấu trường trên khắp Tây Ban Nha.

Với thông điệp nhân văn đầy ý nghĩa trên, câu chuyện của Ferdinand thực sự là một câu chuyện vượt thời gian. Nội dung của cuốn sách hấp dẫn chỉ đơn giản là vì sự hài hước và vui nhộn. Được dịch sang 60 ngôn ngữ khác nhau, Ferdinand thực sự là cuốn sách hay và được nhiều thế hệ độc giả trên toàn thế giới say mê thưởng thức.

17. Những con sói ở Willoughby Chase (The Wolves of Willoughby Chase) của Joan Aiken (1962)

The Wolves of Willoughby Chase là tập đầu trong loạt truyện thiếu nhi kinh điển nhất của Joan Aiken - The Wolves Chronicles (Biên niên sử loài sói). Câu chuyện có tất cả các yếu tố hấp dẫn của văn học thiếu nhi cổ điển: cha mẹ mất tích, một người lớn cướp đoạt, những bất công khủng khiếp và sự lãng mạn của mùa đông và những con sói.

Lũ sói luôn ẩn nấp bên ngoài những bức tường của ngôi nhà lộng lẫy Willoughby Chase. Nhưng đối với hai chị em mồ côi Bonnie và Sylvia, mối nguy hiểm thực sự lại nằm bên trong những bức tường, đến từ nữ gia sư độc ác - mụ Slighcarp. Bonnie và Sylvia phải vận dụng tất cả trí thông minh của mình để thoát khỏi mụ gia sư còn tàn nhẫn và hung ác hơn cả những con sói bao quanh tòa nhà. Từ đây, với sự sáng tạo và giàu trí tưởng tượng hiếm có, Joan Aiken đã tạo ra một cuộc phiêu lưu kỳ ảo ly kỳ hấp dẫn và đầy hoang dã nhưng cũng rất đáng yêu của hai cô bé dũng cảm.

18. Phù thủy xứ Hải Địa (A Wizard of Earthsea) của Ursula Le Guin (1968)

Ged rời ngôi làng của mình để tới đảo Roke, hòn đảo lừng lẫy nhất của thế giới phép thuật. Cậu được dạy về mọi thứ: bùa chú, phép thuật, cách điều khiển mưa gió... Ged đã trở thành một trong những phù thủy tập sự xuất sắc nhất của hòn đảo. Nhưng chính Ged lại vô tình đưa một con quái vật bóng đen từ miền tử địa đến thế giới loài người. Ged vừa phải chiến đấu với quái vật vừa phải chiến đấu với phần bóng tối trong bản thân mình để trở thành Tổng pháp sư của mọi hòn đảo trên toàn thế gian.

Ursula K. Le Guin đã nhận được vô số lời khen ngợi cùng các giải thưởng lớn nhỏ dành cho thế giới Biển Địa, trong đó có giải thưởng thành tựu trọn đời của Hiệp hội Thư viện Thiếu nhi Mỹ trao tặng.

19. Khu vườn của Tom lúc nửa đêm (Tom’s Midnight Garden) của Philippa Pearce (1958)

Được nhiều người coi là một trong những ví dụ nổi bật nhất của văn học thiếu nhi. Khu vườn đêm của Tom - Philippa Pearce: Khi Tom chuyển đến sống với cậu và dì ở căn hộ cho thuê của bà lão Bartholomew, cậu đã nghe thấy chiếc chuông đồng hồ điểm đến 13 tiếng mỗi đêm, và từ đây một khu vườn kì diệu đã hiện ra ở nơi mà ban ngày chẳng hề có. Khu vườn đêm của Tom là tác phẩm kinh điển dành cho thiếu nhi mà còn là hoài niệm đẹp về tuổi thơ dành cho bất cứ ai từng qua thời thơ ấu. Cuốn sách nhận được huân chương Carnegie năm 1958.

20. Hồn ma của Thomas Kempe (The ghost of Thomas Kempe) của Penelope Lively (1973)

Penelope Lively đã từng nói rằng “trẻ em cần cảm nhận được rằng chúng ta đang sống trong một thế giới vĩnh viễn vượt xa phía sau và phía trước chúng ta”. 

Hồn ma của Thomas Kempe là một tiểu thuyết giả tưởng dành cho trẻ em của Penelope Lively, được xuất bản lần đầu bởi Heinemann vào năm 1973 với hình minh họa của Anthony Maitland. Lấy bối cảnh ở Oxfordshire ngày nay, khi James và gia đình chuyển đến một ngôi nhà cổ kính ở đó, những điều kỳ lạ bắt đầu xảy ra. Những cánh cửa mở toang, và những dấu hiệu kỳ lạ được vẽ bởi một bàn tay cổ xưa. James phát hiện ra rằng con ma là linh hồn của Thomas Kempe, hồn ma của một phù thủy từ thế kỷ 17.

Lively đã giành được Huy chương Carnegie của Vương quốc Anh, công nhận tác phẩm là cuốn sách thiếu nhi hay nhất của năm.

21. Bộ truyện Harry Potter của JK Rowling (cuối thế kỷ 20)

Được xuất bản lần đầu cách đây hơn 20 năm, Harry Potter và Hòn đá phù thủy đã đi vào tâm thức của thế giới như một tia chớp. Nội dung bộ truyện (gồm bảy phần) của nữ nhà văn J. K. Rowling viết về cậu bé thiếu niên Harry Potter. Câu chuyện phần lớn xoay quanh Trường Phù thủy và Pháp sư Hogwarts và hành trình khó khăn của Harry Potter chống lại một phù thủy hắc ám, cũng là kẻ đã giết cha mẹ cậu, là Chúa tể Voldemort. 

22. Bù nhìn (The Scarecrows ) của Robert Westall (1981)

Có ba người, đứng ở nơi tối tăm nhất, nhìn cậu ấy.

Simon rất tức giận khi mẹ cậu định tái hôn. Cậu bé không thể chịu đựng được vị hôn phu mới của mẹ mình hay cách mẹ và em gái của cậu dường như đã quên lãng người cha đã chết của mình. Bị tràn ngập bởi sự thù hận và tức giận, Simon đến một nhà máy nước bỏ hoang gần đó tự an ủi mình. Nhưng ở đó, một sự thù hận kinh hồn khác vẫn lẩn khuất trong các bức tường, để chờ được tuôn trào...

Mặc dù The Scarecrow (1981) và The Machine Gunners (1975) của Robert Westall đều thắng giải Carnegie và ông là người thứ hai có vinh dự nắm giữ hai giải văn học danh giá nhất của vương quốc Anh. Nhưng The Scarecrow xuất bản năm 1981, ít nổi tiếng hơn một chút so với The Machine Gunners. Dù vậy, The Scarecrow xuất hiện trong danh sách do nó có một chất lượng cao khủng khiếp và sự hiểu biết về tuổi mới lớn của tác giả là vô song.

23. Artemis Fowl của Eoin Colfer (2001)

Một bộ sách thông minh kỳ diệu làm đảo lộn quy ước về văn học thiếu nhi. Chỉ mới mười hai tuổi nhưng cậu đã là thiên tài tội phạm với kế hoạch đánh cắp và bắt cóc ở một trong những thế giới hùng mạnh nhất của trái đất, hòng khôi phục lại quyền lực của gia đình.

Bạn sẽ rất ngạc nhiên khi Thành phố Hồ Chí Minh xuất hiện ngay chương đầu tiên trong tác phẩm nổi tiếng này. Và mặc dù chưa từng tới thành phố lớn nhất của Việt Nam, tác giả vẫn mô tả chính xác những con đường với "những chiếc xe máy vè vè trên đường như cá bơi thành đàn khổng lồ" hay "tiết trời oi ả" hay các "con hẻm chật cứng đám người bán hàng rong và người mua đang tạt ngang tạt ngửa".

Artemis Fowl đã khám phá ra thế giới ngầm sâu cả ngàn mét dưới lòng đất, nơi cư trú của những vị tiên có vũ trang, cực kỳ nguy hiểm và cũng rất giỏi về công nghệ.

Tập đầu tiên của Artemis Fowl được Eoin Colfer viết năm 2001, bảy tập sách tiếp theo lần lượt ra mắt đến năm 2012, giới thiệu thêm những bí mật về gia tộc Fowl cũng như các mối đe dọa cùng các kế hoạch táo bạo của chính cậu bé Artemis. Thế giới giả tưởng mà Eoin Colfer tạo ra đầy ắp những sự kỳ lạ hấp dẫn, với tiên, người lùn, quỷ… và được nhiều người xưng tụng là Bộ Harry Potter thứ hai.

24. Những cuộc phiêu lưu của Pinocchio (Le avventure di Pinocchio) của nhà văn người Ý Carlo Lorenini

Những cuộc phiêu lưu của Pinocchio (tên tiếng Ý: Le avventure di Pinocchio), được xuất bản năm 1883, là cuốn tiểu thuyết dành cho thiếu nhi của tác giả người Ý Carlo Lorenini dưới bút danh Carlo Collodi.

"Ngày xửa, ngày xưa...

- Có một ông vua! - hẳn các độc giả nhỏ tuổi của tôi sẽ đồng thanh thế.

Ấy mà không phải, các bạn nhỏ ạ, các bạn nhầm to rồi. Ngày xửa ngày xưa có một mẩu gỗ."

Câu chuyện kinh điển về chú rối Pinocchio đã bắt đầu như thế. Từ mẩu gỗ ấy, bác Geppetto đẽo nên một con rối mà không hề biết rằng, rồi kia con rối ấy sẽ bước vào những cuộc phiêu lưu vô cùng thú vị nhưng cũng không kém phần rắc rối, khổ đau: bị treo lên Cây Sồi Lớn, bị bắt bỏ tù, bị bắt làm chó canh nhà, bị biến thành lừa, bị Cá Mập nuốt vào bụng... Cuối cùng khi được Tiên cô tóc xanh như màu đêm biến thành cậu bé bằng xương bằng thịt, Pinocchio đã nhận ra rằng "những đứa trẻ không biết vâng lời sẽ chẳng có cơ may nào thành công trong cuộc đời".

Cuốn tiểu thuyết cũng bao gồm nhiều bức tranh do chính Collodi vẽ. Tác phẩm đã được dịch sang hơn 240 ngôn ngữ (bao gồm cả tiếng địa phương) và cho đến nay đã bán được hơn 80 triệu bản khắp thế giới, trở thành một trong những sách bán chạy nhất của mọi thời đại.

25. Gấu Pooh xinh xắn (Winnie the Pooh) của Alan Alexander Milne 1926

Gấu Pooh đói bụng, lên kế hoạch cải trang để lấy trộm mật ong, bay lên cây bằng một quả bóng bay màu xanh lam. Cậu sáng tác những bài hát ngớ ngẩn để giết thời gian. Pooh thất bại trong nhiều nhiệm vụ nhưng nhân vật ngốc nghếch, chậm chạp và đáng yêu nhanh chóng trở thành hiện tượng. Hai tập sách thành công vang dội, thu hút sự chú ý của độc giả nhờ câu chuyện trong trẻo và ngây thơ, điều mà xã hội Anh khao sau những năm chiến tranh u ám. Winnie the Pooh bán được 32.000 bản ở Anh và 150.000 bản ở Mỹ, được tờ Smithsonian Magazine so sánh với hiện tượng Harry Potter sau này.

Pooh là một nhân vật thiếu nhi biểu tượng của vương quốc Anh. Đã gần một trăm năm qua kể từ khi chú gấu đáng yêu ra đời, cậu ta vẫn không thôi được trẻ em khắp thế giới yêu mến cả trên sách lẫn trên các bộ phim chuyển thể. Pooh nổi tiếng đến nỗi vào sinh nhật lần thứ 80 của mình ngày 11-4-2006, chú ta đã được tặng một ngôi sao trên Đại lộ Danh Vọng Hollywood mang tên Winnie the Pooh.

26. Charlie và nhà máy Sô-cô-la (Charlie and the Chocolate Factory) của Roald Dahl

Charlie và nhà máy chocolate là cuốn sách dành cho thiếu nhi xuất bản năm 1964 của tác giả người Anh Roald Dahl. Câu chuyện kể về cuộc phiêu lưu của cậu bé Charlie Bucket bên trong nhà máy chocolate lập dị của ông chủ Willy Wonka. Tác phẩm được xuất bản lần đầu tiên tại Mỹ năm 1964 và sau đó là tại Anh năm 1967.

Chuyến phiêu lưu kì thú của Charlie Bucket bắt đầu khi cậu bé tìm thấy một chiếc vé vàng quý báu của ngài Willy Wonka và trúng thưởng cả một ngày vui chơi trong nhà máy sôcôla kì lạ. Cậu không hề biết rằng có nhiều điều bất ngờ đang chờ đợi mình phía trước.

“Charlie và nhà máy sôcôla” đứng đầu danh sách những cuốn sách trẻ em nên đọc ở tiểu học do National Association for the Teaching of English và tạp chí TES (ấn phẩm hàng tuần của Anh dành cho giáo viên tiểu học) bình chọn.

27. Cây nói dối của Frances Hardinge (2015)

Tác phẩm chiến thắng gần đây của Giải thưởng Sách Costa là một cuốn tiểu thuyết đáng chú ý của một nhà văn đáng chú ý. Hardinge đã thực sự tạo ra một khuôn mẫu, câu văn của cô ấy đĩnh đạc và thơ mộng, thế giới thế kỷ 19 của nữ nhà văn được vẽ ra chân thật như ngay trước mắt.

Là một cô bé mười bốn tuổi rất thông minh, ham học hỏi nhưng Faith Sunderly lại chỉ có thể sống một cách mờ nhạt trong một thế giới đầy định kiến vốn do đàn ông thống trị.

Buộc phải rời xa Luân Đôn quen thuộc, Faith và gia đình những tưởng sẽ tìm được chốn trú ẩn an toàn trên đảo Vane, nhưng hóa ra, hòn đảo lại là nơi khởi đầu cho những sóng gió và những thử thách ác nghiệt nhất. Vượt qua những chông gai của cuộc hành trình, nhân vật nữ chính thông minh và ham học hỏi của tác phẩm không chỉ đơn giản là một tấm gương sáng mà còn là một bổ sung tuyệt vời cho văn học.

28. Bí kíp luyện rồng của Cressida Cowell (2003)

Nói một cách đơn giản, Cressida Cowell có khả năng đặc biệt là cho trẻ em những gì chúng thích. Hiccup Horrendous Haddock III là một người Viking lạc lõng trong thế giới mà cậu đang sống, một thế giới của những người đàn ông đầy sức mạnh. Mặc dù là con trai của tộc trưởng, nhưng vì nhỏ con và hiền lành nên Hiccup thường xuyên bị bạn bè trêu ghẹo và coi thường. Nhưng bất chấp mọi bất lợi về hình thể, Hiccup với cá tính mạnh mẽ, vượt ra ngoài mọi khuôn phép, cứng đầu hơn cả đá tảng… đã bắt đầu những cuộc phiêu lưu của mình với con rồng Răng Sún theo một cách thật điên rồ và kỳ diệu… để rồi trở thành một thủ lĩnh vĩ đại chưa từng có của người Viking.

29. Câu chuyện về chú thỏ Peter của Beatrix Potter (1902)

Ngay cả Potter cũng biết cô ấy đang viết hoài niệm về một quá khứ tưởng tượng, nhưng ai mà không yêu thích câu chuyện được quan sát tinh quái này về một chú thỏ nghịch ngợm chứ? Potter, văn xuôi gần giống phong cách của Austen (nữ nhà văn hiện thực nổi tiếng của Vương quốc Anh thế kỷ 18), tương tác liền mạch với các nghiên cứu quan sát sâu sắc của cô ấy về hệ thực vật và động vật.

Cuốn sách Chuyện về thỏ Peter xuất bản năm 1902 có nguồn gốc từ một lá thư có hình vẽ bà gửi cho Noel Moore, con trai cô gia sư cũ, vào năm 1893. Sách kể về cuộc phiêu lưu của một chú thỏ tên là Peter không chịu nghe lời mẹ dặn, dám tự tiện lẻn vào vườn ông McGregor. Ngay từ khi ra mắt, cuốn sách đã trở thành một hiện tượng ở Anh. Trải qua hơn một thế kỉ, Chuyện về thỏ Peter đã được dịch ra 36 thứ tiếng và bán được hơn 45 triệu bản, được xếp vào hàng một trong những cuốn sách bán chạy nhất trong lịch sử.

Tất nhiên, đây không phải cuốn sách của Emma Thompson. 

30. Khu vườn bí mật (The secret garden) của Frances Hodgson Burnett

Thêm một câu chuyện thứ hai kể về những khu vườn có trong danh sách ba mươi tác phẩm thiếu nhi hay nhất mọi thời đại của Chân Dung Kẻ Sĩ, sau câu chuyện của cậu bé Tom trong Khu vườn lúc nửa đêm (Tom’s Midnight Garden) của nhà văn Philippa Pearce (1958).

Điều gì ẩn náu ở đấy, nơi rất gần gũi với mỗi ngôi nhà của tụi trẻ?

Đến từ Ấn Độ xa xôi, cô bé mồ côi Mary Lennox, cô bé tiểu thư khó tính, kiêu kỳ và cáu kỉnh, trở nên cô độc trong trang viên rộng lớn của người bác Archilbald Craven tại vùng nông thôn nước Anh. Thế rồi, bắt đầu từ lời khuyên của chị hầu gái tốt bụng, từ cuộc gặp gỡ với con chim ức đỏ, Mary vô tình khám phá ra khu vườn bí mật đã bị đóng cửa mười năm nay sau cái chết của phu nhân Craven.

Update: Rất may, Chân Dung Kẻ Sĩ đã thấy bản Tiếng Việt của Khu Vườn Bí Mật do NXB Dân Trí phát hành tại nhà sách Fahasa

Khu vườn bí mật là một trong những tác phẩm hay nhất của nhà văn Frances Hodgson Burnett. Cuốn sách được đánh giá là một tác phẩm mẫu mực kinh điển của văn học thiếu nhi. Nhưng nó cũng là tiếng chuông trong trẻo đánh thức người lớn vốn tối tăm mặt mũi với cuộc sống mà vùi sâu những ký ức hồn nhiên tuổi ấu thơ.

 Chân Dung Kẻ Sĩ