HOA RỪNG – Truyện ngắn Dương Thị Xuân Quý

Nhà văn Dương Thị Xuân Quý (1941-1969) và nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn thời trẻ ở Hà Nội

Chân Dung Kẻ Sĩ: Hoa rừng là truyện ngắn trong tập truyện ký nổi tiếng được trao Giải thưởng Nhà nước Hoa Rừng của nhà văn Dương Thị Xuân Quý, viết năm 1969.

Ðường lên dốc, trơn và lầy. Người nọ đi tiếp sau người kia. Ðoàn quân nổi thành vệt dài từ thung lũng tới đỉnh cao như một sợi dây kéo thẳng đứng. Họ nhích từng bước, nhìn lên, chỉ thấy những chiếc ba lô lù lù, nối nhau trên những cái lưng cong. Nhìn xuống là những chiếc mũ tai bèo lúp xúp trên những mái đầu đang cắm về phía trước. Những gương mặt đỏ bừng. 

Có lệnh truyền khẩu:

   - Vận động! Vượt bãi bom.

   Ðoàn quân đột ngột chuyển mạnh. Những quãng rừng đỏ vì bom B52. Những quãng rừng xám, trụi lá trơ cành vì chất độc hóa học. Những quãng rừng đen, cây cháy thành than nhấp nhô chọc lên nền trời đầy mây. Tất cả, tất cả lướt qua rất nhanh. Từng gương mặt lại ướt đẫm mồ hôi. Bên cạnh chiếc ba lô cóc phía sau lưng là súng trường, tiểu liên, trung liên vác vai, là hai bao gạo dài ngoằng quàng sau ba lô thõng xuống, cứ mỗi bước đi lại quật vào khoeo, là những gói mìn và những túi đạn đeo bên sườn lóc xóc theo nhịp chân.

   Ðoàn trưởng Thăng nhìn đồng hồ luôn. Chốc chốc anh lại đưa mắt tìm cái bóng dáng nhỏ nhắn của cô giao liên Phước đang thoăn thoắt bước trên đầu hàng quân. Không có dấu hiệu gì. Cô ta vẫn đi. Mái tóc vấn trần vắt vẻo chòm đuôi gà khe khẽ chạm vào cổ theo nhịp vai rung rung. Chiếc gùi đầy căng công văn, tài liệu, thư từ, đeo sau lưng cô thỉnh thoảng lại nẩy lên khi cô gái nhún người vượt qua những lạch nước, những khe đá và  những đám rễ cây ngoằn ngoèo.

   Nhiều tiếng xôn xao trong hàng quân:

   - Cho nghỉ thôi!

   - Ðường hành quân của chúng tôi còn dài, đồng chí giao liên ơi!

   Những cặp mắt ngó về phía trước chờ đợi. Vẫn không có gì thay đổi. Nghĩa là cứ đi. Hết dốc đứng lại đến dốc lài lài. Cái dốc cứ ám ảnh dai dẳng tầm mắt và bước chân hết sức khó chịu. Bước nữa bước hoài, ngẩng lên vẫn thấy con đường chọc trời. Ðoàn trưởng Thăng nhíu đôi lông mày đen và rậm, rồi lắc đầu lẩm bẩm:

   - Quái, sao cứ đi miết thế này? Ðành rằng trạm quy định tốc độ hành quân và mọi chặng nghỉ của đơn vị là do giao liên điều khiển, nhưng giao liên phải thông cảm với anh em thế nào chứ? Hàng nặng đường dài mà cô ấy cứ đi vùn vụt, ai chịu cho thấu? 

   Anh ném chiếc gậy xuống vực, rồi bước nhanh tới sau Phước.

   - Ðề nghị đồng chí giao liên cho nghỉ ít phút đã. Phước quay lại, rất thong thả, cô dịu dàng nói:

   - Báo cáo thủ trưởng, đoạn đường này không an toàn, địch hay ném bom bắn pháo lắm. Vì vậy đơn vị nào qua đây cũng phải đi gấp. Các chỗ nghỉ đều quy định trước, giao liên không có quyền cho nghỉ tự do.

   - Vẫn biết vậy - Ðoàn trưởng Thăng hơi sẵng giọng - Nhưng anh em mệt quá, đồng chí phải linh động một chút chứ. Chúng tôi hành quân còn dài...

   - Dạ, không được.

   Phước vẫn giữ nguyên nét mặt bình thản. Cô nín thinh và đôi chân lại nhịp nhàng bước đi.

*

   Im lặng. Nghe rõ từng hơi thở phì phò của các chiến sĩ. Ðoàn trưởng Thăng bậm môi. Cố nhoài người leo dốc. Rồi anh lại gắng bíu lấy từng cái rễ cây mà tụt dần xuống núi. Khó đi như đoạn đường này quả là hiếm. Ðám lính trẻ vốn hay tếu, hôm nay mà im lặng như vậy, thật không phải chuyện thường.

   Một con suối lớn hiện ra. Từng tảng đá to nhỏ đủ hình đủ cỡ chen chúc nhau giữa dòng nước trong veo. Nhiều hòn bằng phẳng vuông vắn nom đầy vẻ hấp dẫn. Ðoàn trưởng Thăng nhìn Phước hy vọng.

   - Nghỉ chứ cô? Cho anh em nghỉ ăn cơm trưa ở đây tiện có suối.

   - Báo cáo thủ trưởng, chỗ này chưa an toàn. Ði chút nữa sẽ ăn cơm.

   Giọng Phước nhỏ nhẹ chìm lẫn trong tiếng suối ào ào.

   Ðoàn trưởng Thăng gượng cười. Cố nén nỗi bực dọc, anh bảo Phước:

 Ở chiến trường thì có chỗ nào an toàn, cô Phước? Ðeo nặng, đường dài, đi miết không nghỉ, anh em mất sức, làm sao đi tốt được chặng đường ngày mai? Chúng tôi còn đi lâu, đi dài, đâu phải chỉ đi một đoạn đường này như cô.

   Câu nói cuối cùng của đoàn trưởng Thăng khiến lồng ngực Phước chợt đau nhói. Nhưng cô chỉ chớp chớp mắt. Hàng mi đen chuyển động rất nhanh như cố nén một cái gì đang trào lên. Phước muốn nói mà không sao nói được. Cô đành im lặng rảo bước. Ðến một khúc đường cong, đoàn trưởng Thăng đi phía sau nhìn ngang mặt Phước ngao ngán: "Gớm, mặt cứ lạnh như tiền thế kia. Có lẽ cô chẳng để vào tai những lời chúng tôi nói. Ðưa các đoàn đi miết, cô trở nên dửng dưng với sự mệt nhọc của khách hành quân rồi".

   Mồ hôi anh vã ra. Chiếc ba lô với đủ thứ lỉnh kỉnh quanh người như muốn níu anh lại. Khẩu súng ngắn và chiếc bi đông nước đeo ngang hông cứ nhè da thịt anh và siết mạnh vào, đau ê ẩm. Hai đầu gối anh như lỏng hẳn ra. Ðôi bàn chân đau buốt. Không nén nổi nữa anh hấp tấp tới trước mặt Phước:

   - Cô Phước ơi, sớm muộn gì tối nay chúng tôi cũng phải ngủ lại trạm 14 kia mà? Sao cô...

   - Thưa thủ trưởng, em đã nói - giọng cô gái nghẹn ngào - Ðoạn đường này rất ác liệt. Sự yên tĩnh thường chỉ chốc lát, hoặc nhiều lắm là hai phần ngày. Chúng nó bay bất ngờ nhào đến thả bom trộm, thủ trưởng cứ nhìn hố bom bên đường kia thì rõ.

   - Biết rồi - Ðoàn trưởng Thăng ngắt lời Phước - Không ác liệt sao gọi là chiến trường? Mình phải bình thường hóa đi chứ. Cô cứng nhắc quá đấy.

   Nói xong những câu nặng nề ấy, Thăng biết mình quá lời. Kêu ca trước các chiến sĩ là điều chẳng nên. Nhưng cái tính anh nó vậy, lúc bực lên... Phước thì không lộ một phản ứng gì cả, sự dịu dàng của cô vẫn giữ nguyên trên nét mặt. Chỉ có đôi mắt long lanh ướt là hơi khang khác.

   Họ đi giữa một đoạn đường rừng trống trải. Cây cối đã bị bom đánh ngã, hoặc tiện đứt, chỉ còn trơ lại những gốc cây giập nát, ám đen, lởm chởm đâm lên trời. Thỉnh thoảng qua một hố bom mới, nghe bay mùi khen khét kinh tởm của thuốc bom và mùi hăng đau đớn của cây tươi bị xé tướp. Hai giờ chiều, đơn vị đến bãi trú quân của trạm. Ba lô quăng lịch bịch xuống những đám lá mục ướt sũng. Mồ hôi khiến quần áo ướt dính chặt vào người. Thở. Xuýt xoa. Gọi, trả lời. Gắt gỏng. Ðùa giỡn. Những tiếng nói chen nhau:

   - ÚI trời, hôm nay tớ phải nghĩ tới Nguyễn Văn Trỗi mới bước nổi đó.   - Chà, lúc vận động hai giờ liền, kẽ chân mình nứt mấy miếng nó buốt thon thót. Thế mà nữ giao liên của chúng mình thì mặt vẫn tỉnh khô.

   - Phải nhận rằng cái gùi hàng của cô ấy nặng hơn cái ba lô của chúng mình nhiều.

   Bỗng nhiên, một anh lính trẻ báo một cái tin làm mọi người sửng sốt: - Ô kìa, cô Phước giao quân cho trạm trưởng xong lại quay về luôn các cậu ạ. Khiếp chưa?

   - Còn lâu. Bọn mình đi suốt từ sáu giờ sáng, hai giờ chiều mới tới. Bây giờ cô ta có theo đường tắt mà đi nữa thì nhanh mấy cũng phải tám giờ tối mới về tới trạm ngoài. Mà đêm hôm "bơ vơ thân gái giữa rừng", đi sao nổi.

   Những cặp mắt ngạc nhiên nhìn theo cái bóng dong dỏng cao của Phước đang khuất nhanh trên đoạn đường lầy lội xuyên rừng, như vẫn chưa tin hẳn. Họ xôn xao bàn tán:

   - Sao cô ta không ở lại đây, sớm mai về nhỉ.

   - Cô ta vội chi vậy? Công việc một ngày hoàn thành rồi kia mà?

   Có người nào đấy nói nửa đùa nửa thật:

   - Chắc cô nàng lại hò hẹn với chàng trai nào ở mấy cái kho dọc đường gần đây thôi. Quay lại đấy chuyện trò một tối, sớm mai quay về, chứ về ngay có là chim trời.

   - Ðu... úng!

   - Ðúng lắm! - Không ngờ lại có nhiều lời tán đồng sôi nổi - Thảo nào ...

   - Thôi, thông cảm cho cô ấy. Tuổi trẻ mà! ... Ðoàn trưởng Thăng góp lời.

   Chẳng biết Phước có nghe thấy hay không mà cô vẫn hối hả bước. Trước khi khuất hẳn vào con đường ngoặt cô còn ngoảnh lại nhìn các chiến sĩ. Trên gương mặt hiền lành của cô chợt nở một nụ cười hồn hậu.

   Hoàng hôn. Bóng tối nhập nhoạng qua khe lá xuống chầm chậm. Phía núi bắt đầu mưa. Ở bãi trú quân, mọi người đã nằm gọn trên võng. Gió mỗi lúc mỗi mạnh. Rừng gào lên. Ðêm sập xuống nhanh. Tất cả đều đen kịt. Gió càng dữ. Mưa gió như muốn cuốn băng mái lều mỏng manh. Có tiếng gì như tiếng máy bay B52 vẳng lại trong mưa. Nó ầm ì, một thứ ầm ì nặng nề và gian xảo. Rồi từng loạt bom dậy lên. Bom nổ rền từng loạt ở cùng một phía. Rồi pháo. Sau đợt bom B52, pháo địch bắn dóng một kéo dài...

   Trạm trưởng khoác vải nhựa lọ mọ tới gặp ban chỉ huy đơn vị; - Các đồng chí đừng nằm gần cây to chớ nằm dưới chiều nghiêng của cây. Nhớ tỉnh táo nghe ngóng, hễ thấy "rắc rắc" là phải cảnh giác. Ðã có trường hợp giao liên đi đường rừng chết vì cây đổ rồi đó. Ðêm nay gió mạnh.

   - Nó ném bom ở đâu thế hở đồng chí? - Ðoàn trưởng Thăng hỏi to, giọng như gào lên, bởi gió rừng đang gầm thét dữ.

   - Nó ném đoạn đường các đồng chí vừa đi lúc ban ngày đó. Pháo nó cũng bắn hướng đó. Thiệt may các đồng chí. Khi sáng đi vậy mà yên. Mọi ngày nó đánh gớm lắm.

   Gần sáng, bom và pháo thưa dần. Nhưng gió vẫn rít từng cơn ào ào. Các vòm lá đảo điên vật lộn với những cơn lốc hùng hổ xoáy vào ngọn cây. Mưa vẫn mau hạt. Bầu trời xám đặc mầu chì như nặng trĩu nước. Trực ban nhìn đồng hồ: đã năm giờ rưỡi mà khu rừng còn tối sầm. Anh vuốt nước mưa trên mặt rồi huýt một hồi còi báo thức. Mọi người bật dậy.

   Có tiếng chân bước lóp ngóp trong bùn lầy, tiếng vải nhựa theo nhau loạt soạt quạt vào cây lá mỗi lúc một gần. Một đơn vị bộ binh nữa, ướt sũng, lấm láp hiện ra ở bãi trú quân, bất ngờ và khác thường. Sự xuất hiện của họ vào lúc trời vừa tảng sáng này làm mọi người chú ý ngay.

   - Ði từ hồi nào mà giờ đã tới?

   - Hành quân suốt đêm qua đấy.

   - Chu cha, cô Phước - Một chiến sĩ đứng cạnh đoàn trưởng Thăng vội kêu lên.

   - Ồ, cô Phước thiệt kìa! Nhiều chiến sĩ cùng kêu lên, như chưa tin hẳn là Phước đã lại dẫn quân tới.

   Nhưng rõ ràng trước mặt họ đó, cái vóc người dong dỏng, cái dáng đi nhanh nhẹn của Phước. Họ khó nhận ra cô một chút, bởi bộ bà ba đen ướt bó sát người như làm cô bé nhỏ hẳn lại, bởi người cô lấm lem, mái tóc cũng bê bết những bùn. Cô cầm trong tay một bó hoa rừng, những bông hoa cánh hồng nhụy đỏ lấm tấm phấn vàng tựa như thứ hoa kết bằng sáp, rất đỗi mảnh mai. Khuôn mặt đầy đặn của cô có phần hơi xẹp xuống, đôi môi vốn đỏ mọng, trở nên tím ngắt vì giá lạnh, riêng cặp mắt thì vẫn trong trẻo và long lanh sáng. Khi bắt gặp cái nhìn của những chiến sĩ mình dẫn đường hôm qua, cô khẽ mủm mỉm cười.

   - Cô Phước ơi!

   - Ðồng chí Phước!

   Sau một giây im lặng vì ngạc nhiên và xúc động, các chiến sĩ đang ngồi đợi giờ xuất phát bỗng đứng cả dậy gọi tíu tít.

   - Cô Phước, sao cô tài thế? Ði gì mà nhanh như chim bay ấy?

   - Cô ấy đúng là nhanh như chim thật, các đồng chí ạ - Người chính trị viên của đơn vị bạn mới tới đặt chiếc ba lô xuống và sôi nổi góp chuyện.

   - Chúng tôi đến trạm - Người chính trị viên tiếp, đầy vẻ thiết tha muốn càng nhiều người càng tốt cần phải được biết ngay câu chuyện này - vừa thiu thiu ngủ thì có lệnh hành quân gấp. Trạm chỉ còn một giao liên lại đang lên cơn sốt. Các đồng chí khác người thì đi gùi gạo, người thì đi cáng thương. Trạm trưởng toan dẫn chúng tôi đi, nhưng lại lo không có ai trực ở nhà. Giữa lúc đó thì đồng chí Phước của chúng ta về (anh nhấn mạnh mấy tiếng của chúng ta một cách trìu mến). Nom cô ấy như vừa chui từ dưới đất lên. Mặt mũi, quần áo chân tay lấm đầy đất. Nghe trạm trưởng hỏi: "Lại bị B52 nó đấm lưng hả Phước?". Cô ấy chỉ cười: "Dạ em đội một mớ bom mà không lãnh trái mô hết" - "Sao không ở bên đó sáng mai hẵng về" - "Nhà vắng, em sợ có việc chi bất ngờ không ai chạy". Thấy chúng tôi hối hả xếp ba lô chuẩn bị hành quân gấp, cô vội vàng đề nghị trạm trưởng cho cô đi dẫn đường. Trạm trưởng quyết định Phước ở nhà để anh đi, vì hàng tháng trời cô cứ đi miết và đêm nay lại vừa mới đi về, mà lúc này đã gần tám giờ tối... Nhưng cô Phước khăng khăng quả quyết rằng cô đã quen con đường đó, cô nắm được quy luật đánh phá của thằng địch, còn trạm trưởng phải ở nhà vì ngộ lỡ có thương binh đột xuất, cho nên rõ ràng người đưa chúng tôi đi chỉ có thể là cô thôi... Rồi coi như việc phân công đương nhiên là phải như vậy, cô ấy chạy xuống bếp luộc ngay một hăng-gô sắn gói đem theo. Ông trạm trưởng tự hào về cô giao liên của mình lắm. Ông ấy bảo chúng tôi: "Cô Phước mà đưa đường thì rất chi là yên tâm. Nhanh như sóc đó. Mỗi ngày ít nhất cũng đi về hai lượt trên đoạn đường ác liệt ấy mà cô cứ bình thản như không. Bom nổ bên cạnh, cười. Ngày ăn hai bữa sắn, cũng cười". Mà quả vậy, hồi đêm gặp bom, gặp pháo, chính cô ấy chỉ huy chúng tôi đấy, linh hoạt ghê lắm, bình tĩnh ghê lắm.

   Lúc này, sau khi trả lại chiếc ba lô mà cô mang giùm cho một anh chiến sĩ đau chân, Phước tới ngồi trên một hòn đá phẳng giở gói sắn luộc và muối hầm ra ăn nhỏ nhẻ. Vừa ăn, cô vừa nhặt từng mảnh lá khô rịt vào những chỗ bị vắt cắn dưới chân. Cô hoàn toàn không biết rằng những anh lính trẻ mà cô đưa đường hôm qua đang rất hối hận và nhìn cô với con mắt cảm phục như thế nào. Họ trầm trồ:

   - Giỏi! Giỏi thiệt! Bọn mình theo cho kịp cũng mệt chứ...

   - Tay ấy mà ở đơn vị chiến đấu thì phải biết, nghe!

   - Hồi ở nhà ít ra cũng là du kích loại "Ngon".

   - Hôm qua bọn mình nói nhiều câu tầm bậy quá.

   Ðoàn trưởng Thăng từ nãy vẫn yên lặng. Anh đang không bằng lòng mình. Ðơn vị sắp lên đường. Bao giờ mới có dịp gặp lại người con gái dũng cảm và dịu dàng kia? Thăng thong thả đi tới bên Phước. Cô ngước nhìn anh mỉm cười ngoan ngoãn như một đứa em gái ở nhà, và đưa cho anh khúc sắn luộc:

   - Thủ trưởng ăn một miếng cho vui.

   - Thôi, cô Phước ăn đi... Hoa đẹp quá nhỉ - Thăng nhìn bó hoa rừng Phước để trên mỏm đá bên cạnh - Hái hoa làm chi đó cô Phước?

   - Dạ, tối nay bên em tổ chức lễ kết nạp đoàn viên mới. Cánh rừng bên ni hoa thiệt nhiều mà bên chỗ em chẳng thấy hoa nào hết trơn.

   - Công phu quá nhỉ... - Ngừng một lát anh tiếp - Cô Phước này...

   - Dạ?

   - Hôm qua, vì chưa hiểu, vì quá nóng nẩy, tôi có nặng lời với cô, thậm chí có lúc nghĩ sai về cô nữa kia, chắc cô giận tôi lắm? - Anh hạ thấp giọng như nói với chính mình. Khổ vậy đó, đôi khi những khó khăn lớn thì mình vượt được cả mà nhiều lúc chỉ vì một sự trái ý rất nhỏ mình lại không khắc phục nổi. Cô Phước à, cô bỏ qua nhé.

   Phước nhìn Thăng đầy vẻ ngạc nhiên:

   - Ơ rứa mà giận chi, anh?

   Giao liên đã ra. Ðơn vị bắt đầu lên đường. Ðoàn trưởng Thăng bắt tay từ giã Phước. Trước khi bước đi anh còn quay nhìn lần cuối bó hoa trên mỏm đá, thầm nhủ: "Phước giống hệt những bông hoa rừng".

   Trên đường hành quân ngàn dặm của chúng ta - Thăng nghĩ - có biết bao những bông hoa rừng đẹp kín đáo như thế. Những bông hoa thường mọc xuyên lên từ khe đá khắc khổ, lẩn khuất thầm lặng dưới những gốc cây rễ nổi xù xì. Những bông hoa nom rất đỗi mảnh mai nhưng chẳng có bão mưa nào vùi dập nổi.

6-1969

Dương Thị Xuân Quý